Trước thực tế một số dự án BOT giao thông muốn đầu tư mở rộng, nâng cấp song vướng quy định tại Nghị quyết số 437/NQ-UBTVQH14, Bộ Giao thông Vận tải (GTVT) vừa có văn bản đề xuất Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét điều chỉnh, cho phép đầu tư bổ sung một số hạng mục nâng cấp trên tuyến BOT hiện hữu. Theo các chuyên gia, đề xuất này cần thiết song phải phân định rõ tiêu chí, tránh tình trạng trục lợi.
Quy định đang “bó” doanh nghiệp
Đại diện Công ty CP BOT Pháp Vân - Cầu Giẽ cho biết, hiện, tuyến đường này đã mãn tải. Theo quy mô thiết kế, tuyến đường có quy mô 6 làn xe đáp ứng tối đa lưu lượng khoảng 92.000 PCU (xe quy đổi)/ngày đêm. Tuy nhiên, lưu lượng thực tế trong năm 2020 lên tới hơn 100.000 PCU/ngày đêm. Nếu không đầu tư mở rộng, tình trạng ách tắc, ùn ứ trên tuyến sẽ tiếp tục xảy ra, đặc biệt vào các dịp lễ, tết. Do vậy, doanh nghiệp đang đề xuất nâng cấp mở rộng tuyến cao tốc lên 8 - 10 làn xe.
Cần rõ tiêu chí nâng cấp, mở rộng dự án BOT giao thông
Nguồn: ITN
Cũng theo Bộ GTVT, Nghị quyết số 437 đã giải quyết được triệt để tồn tại về tiêu chí và chủ trương đầu tư đối với các dự án BOT mới. Tuy nhiên, nghị quyết chưa có điều khoản chuyển tiếp đối với các dự án BOT trên đường hiện hữu đã ký hợp đồng và thực hiện đầu tư trước ngày nghị quyết có hiệu lực, dẫn đến cách hiểu khác nhau, gây khó khăn trong thực hiện. Do vậy, kiến nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét bổ sung điều khoản chuyển tiếp đối với các dự án này.
Tuy nhiên, việc nâng cấp mở rộng đang vướng quy định tại Nghị quyết số 437/NQ - UBTVQH14 về một số nhiệm vụ và giải pháp tiếp tục hoàn thiện và đẩy mạnh việc thực hiện chính sách pháp luật về đầu tư và khai thác các công trình giao thông theo hợp đồng BOT (gọi tắt là Nghị quyết số 437). Cụ thể, Nghị quyết nêu rõ, “đối với các dự án đường bộ đầu tư theo hình thức hop đồng BOT chỉ áp dụng đối với các tuyến đường mới để bảo đảm quyền lựa chọn cho người dân, không đầu tư các dự án cải tạo, nâng cấp các tuyến đường độc đạo hiện hữu”.
Đây cũng là vướng mắc chung của nhiều dự án BOT giao thông hiện nay. Chẳng hạn, mở rộng các cầu Xương Giang, Như Nguyệt thuộc dự án mở rộng Quốc lộ 1 đoạn Hà Nội - Bắc Giang; mở rộng cầu Tam Kỳ thuộc dự án Quốc lộ 1 đoạn qua tỉnh Quảng Nam…
Trong báo cáo số 12986/BGTVT-ĐTCT gửi Ủy ban Kinh tế mới đây, Bộ GTVT nêu rõ: Nhu cầu đầu tư nâng cấp, mở rộng là phù hợp và cần thiết để tăng cường kết nối, bảo đảm nhu cầu vận tải, nâng cao an toàn giao thông và phát huy tối đa hiệu quả đầu tư của các dự án BOT. Tuy nhiên, việc bổ sung hạng mục này vào các dự án chưa phù hợp với Nghị quyết số 437 vì đồng nghĩa với việc tiếp tục đầu tư BOT trên đường hiện hữu.
Để tiếp tục đầu tư bổ sung các hạng mục này, Nhà nước phải bố trí ngân sách để đầu tư. Tuy nhiên, phương án này không khả thi trong điều kiện nguồn vốn ngân sách hạn hẹp như hiện nay. “Thực tế cho thấy, từ sau khi Nghị quyết số 437 ban hành, các hạng mục cần thiết phải tăng cường nâng cấp, mở rộng nêu trên vẫn chưa thể triển khai thực hiện”, báo cáo của Bộ GTVT nêu rõ.
Từ đó, Bộ GTVT đề xuất Ủy ban Kinh tế báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho phép đầu tư bổ sung một số hạng mục nâng cấp, mở rộng thực sự cần thiết vào các dự án BOT đang thực hiện để tăng cường kết nối, bảo đảm nhu cầu vận tải, nâng cao an toàn giao thông và phát huy tối đa hiệu quả đầu tư của các dự án BOT.
Chỉ nên dùng vốn ngân sách với tuyến độc đạo
Nhìn nhận về đề xuất trên của Bộ GTVT, nguyên Chủ tịch Hiệp hội Vận tải ô tô Việt Nam Nguyễn Văn Thanh “hoàn toàn ủng hộ”. Bởi lẽ, khi xây dựng phương án tài chính ban đầu, nhà đầu tư sẽ phải dự báo lưu lượng phương tiện. Tuy vậy, trong nhiều trường hợp, dự báo không sát thực tế do nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội làm gia tăng lưu lượng. Khi đó, nhu cầu nâng cấp, mở rộng dự án BOT hiện hữu là có. Điều này hoàn toàn có lợi cho không chỉ nhà đầu tư mà cả người dân, doanh nghiệp. Tuy nhiên, quy định tại Nghị quyết số 437 đang bó hẹp khi không cho phép nâng cấp, mở rộng dự án hiện hữu, ảnh hưởng đến hiệu quả dự án cũng như gây tắc nghẽn giao thông. Vì vậy, cần sửa đổi cho phù hợp tình hình.
Tuy nhiên, ông Thanh cho rằng trước khi quyết định nâng cấp, mở rộng dự án nào, Nhà nước cần đánh giá được nhu cầu cũng như hiệu quả triển khai, tránh tình trạng đội vốn hoặc kéo dài thời gian thu phí không đúng thực tế. Muốn vậy, năng lực quản lý, kiểm soát của cơ quan quản lý phải được nâng lên. "Đặc biệt, phải sớm đẩy nhanh thu phí không dừng trên toàn bộ dự án BOT để bảo đảm tính minh bạch", ông Thanh đề xuất.
Đồng quan điểm, PGS.TS Nguyễn Hồng Thái, Phó trưởng khoa Vận tải - Kinh tế, Đại học GTVT bổ sung: Cần phân định rõ tiêu chí nâng cấp, mở rộng các tuyến BOT hiện hữu. Cụ thể, với tuyến độc đạo, nếu có nhu cầu nâng cấp, mở rộng, Nhà nước chỉ nên sử dụng nguồn vốn ngân sách. Đối với các tuyến BOT không phải độc đạo, Nhà nước cần cân nhắc nguồn lực của mình. “Trong trường hợp Nhà nước muốn sử dụng nguồn lực tư nhân để nâng cấp, cải tạo dự án BOT, nên lựa chọn chính nhà đầu tư của dự án đó mà bảo đảm hoạt động có hiệu quả, thực hiện đúng quy định của Nhà nước tham gia, tránh tình trạng dự án nào cũng muốn nâng cấp, mở rộng hoặc nhiều chủ đầu tư cùng “chồng lấn” lên nhau”, ông Thái nhấn mạnh.
