Một mình đối đầu tất cả
Cuộc bầu chọn vị trí Tổng Giám đốc WTO trong danh sách rút gọn gồm hai ứng cử viên là bà Ngozi Okonjo-Iweala của Nigeria và bà Yoo Myung-hee của Hàn Quốc diễn ra hôm 28.10 (giờ châu Âu) nhưng đã lâm vào bế tắc do sự phản đối của Mỹ. Phát ngôn viên của WTO Keith Rockwell nói với phóng viên tại trụ sở Geneva sau khi kết thúc phiên họp: "Tất cả các phái đoàn bày tỏ quan điểm ủng hộ rất mạnh mẽ đối với quá trình này, đối với ý kiến của 3 đại sứ và kết quả bầu chọn. Ngoại trừ Mỹ".
Trước đó tại cuộc họp, 3 đại sứ WTO, những người chịu trách nhiệm tìm người kế nhiệm cựu Tổng Giám đốc WTO người Brazil Roberto Azevedo, sau nhiều tuần tham vấn, tuyên bố rằng cựu Bộ trưởng Tài chính Nigeria nên là lãnh đạo kế tiếp vì bà có được sự ủng hộ xuyên khu vực. Quá trình ra quyết định của WTO dựa trên sự đồng thuận và một trong hai ứng cử viên sẽ phải giành được sự ủng hộ của tất cả 164 thành viên.
Bà Okonjo-Iweala từng giữ vị trí số 2 tại Ngân hàng Thế giới (WB) và nhận được sự ủng hộ từ đông đảo các quốc gia châu Phi. Bà đã nhận được khoảng 80 phiếu bầu, tương đương với một nửa số thành viên của WTO tính đến giữa tháng 10. Gần đây, bà cũng nhận được sự ủng hộ của 27 nước thuộc Liên minh châu Âu (EU). Nguồn thạo tin của Nikkei Asia cho biết, các thành viên WTO, bao gồm cả Nhật Bản, đã lên tiếng ủng hộ bà Ojonko-Iweala.
Ngay sau đó, Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ đã đưa ra tuyên bố chính thức về sự ủng hộ dành cho ứng viên còn lại là Bộ trưởng Thương mại Hàn Quốc Yoo Myung-hee, đồng thời khen ngợi bà là một nhà đàm phán thương mại thành công với các kỹ năng cần thiết để lãnh đạo cơ quan thương mại này vào "thời điểm vô cùng khó khăn". Bà Yoo Myung-hee từng làm việc nhiều với Đại diện Thương mại Mỹ Robert Lighthizer, trong đó có cả các cuộc đàm phán để sửa đổi Hiệp định Thương mại Tự do Mỹ - Hàn. Theo Politico, Washington chỉ đạo các nhà ngoại giao của nước này dành sự ủng hộ cho bà Yoo Myung-hee.
Nguy cơ trống ghế lãnh đạo
Trước đó, chính quyền Tổng thống Donald Trump đã làm tê liệt vai trò trọng tài toàn cầu về thương mại của WTO, với việc liên tiếp bỏ phiếu ngăn chặn các quyết định bổ nhiệm thẩm phán tại Cơ quan phúc thẩm. Giờ đây, động thái trên có thể khiến WTO rơi vào tình trạng không lãnh đạo trong nhiều tuần hoặc nhiều tháng tới.
WTO đã triệu tập một cuộc họp dự kiến vào ngày 9.11, chưa đầy một tuần sau cuộc bầu cử tổng thống Mỹ, với hy vọng sẽ bảo đảm được sự ủng hộ đầy đủ dành cho bà Ngozi Okonjo-Iweala. Tuy nhiên, quyết định này cũng vẫn cần có sự đồng thuận, điều này đồng nghĩa với việc bất kỳ thành viên nào trong số 164 thành viên WTO đều có thể ngăn chặn việc bổ nhiệm bà.
Theo hãng tin Reuters, ông William Reinsch, cựu quan chức cấp cao của Bộ Thương mại Mỹ hiện làm việc tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, cho rằng động thái của Mỹ có khả năng làm trầm trọng thêm căng thẳng thương mại đang gia tăng trong WTO.
Hiện chưa rõ kết quả cuộc bầu cử Mỹ có ảnh hưởng đến quan điểm của Mỹ đối với việc bổ nhiệm bà Okonjo-Iweala hay không. Khoảng trống lãnh đạo tại WTO diễn ra sau khi ông Azevedo từ chức hồi tháng 8, sớm hơn một năm trước khi nhiệm kỳ kết thúc vào năm 2021.
Bất chấp sự phản đối của Mỹ, người phát ngôn chiến dịch tranh cử của Okonjo-Iweala cho biết ứng cử viên này "mong đợi cuộc họp Đại hội đồng WTO vào ngày 9.11 tới đây sẽ đưa ra đề nghị bổ nhiệm bà làm Tổng giám đốc. Kết thúc nhanh chóng việc này cho phép các thành viên bắt đầu làm việc cùng nhau về những thách thức và ưu tiên cấp bách”.
Nỗi lo Trung Quốc
Nikkei cho rằng, quyết định của Mỹ phần nào đó là do những quan ngại về sự chi phối, ảnh hưởng của Trung Quốc nếu bà Okonjo-Iweala trở thành Tổng Giám đốc WTO. Vừa qua, chính quyền Tổng thống Donald Trump lên án mạnh mẽ Tổ chức Y tế thế giới (WHO), do Tổng Giám đốc Tedros Adhanom Ghebreyesus - cựu Ngoại trưởng Ethiopia, lãnh đạo. Nhà Trắng liên tục chỉ trích Tedros là thân Trung Quốc, tuyên bố rút khỏi WHO.
Cũng như Ethiopia, Nigeria nợ Trung Quốc rất nhiều khoản vay phát triển kinh tế. Tuy nhiên, bà Okonjo-Iweala là người đã sống nhiều năm ở ngoại ô Washington, có sự nghiệp 25 năm tại WB. Tốt nghiệp Đại học Harvard, bà có 2 quốc tịch Mỹ và Nigeria sau khi nhập quốc tịch Mỹ vào năm 2019. Bà được đề cử vào WTO với tư cách là công dân đến từ Nigeria, đại diện cho châu Phi.
Nếu được bổ nhiệm, bà Okonjo-Iweala sẽ là người phụ nữ đầu tiên lãnh đạo WTO và ngay lập tức đối mặt với nhiều thách thức đáng kể trong bối cảnh căng thẳng và chủ nghĩa bảo hộ gia tăng do thương mại lao dốc vì ảnh hưởng của đại dịch Covid-19. Người đứng đầu WTO cũng sẽ bị đẩy vào cuộc chiến giằng co giữa Mỹ và Trung Quốc, phải giải quyết những cáo buộc ngày càng nhiều - do Mỹ dẫn đầu - về tầm ảnh hưởng ngày càng lớn và hành vi thương mại không công bằng của Trung Quốc trong hệ thống thương mại toàn cầu.
Trong cuộc phỏng vấn với Nikkei hồi tháng 7, bà Okonjo-Iweala nói: “Điều quan trọng là phải lắng nghe ý kiến từ những quốc gia cảm thấy sự bất công và sau đó khôi phục sự cân bằng về quyền và nghĩa vụ cho các thành viên”. “Tôi là một người biết lắng nghe, và kỹ năng lắng nghe là điều sẽ giúp tôi thành công", bà nói. "Tôi thực tế và luôn hướng tới các giải pháp”.
Cơ quan chủ quản: Văn phòng Quốc hội
