Đây là một trong những nội dung quan trọng của báo cáo tại Hội nghị tổng kết công tác báo chí năm 2021, diễn ra ngày 24.12. Trong bối cảnh dịch Covid-19 tiếp tục diễn biến phức tạp, hoạt động kinh doanh, sản xuất của các doanh nghiệp bị ảnh hưởng, các mạng xã hội cạnh tranh giành công chúng quyết liệt, thách thức đặt ra với các cơ quan báo chí không chỉ là thu hút công chúng, đổi mới mô hình hoạt động mà còn là bảo đảm nguồn thu.
Trong cơ cấu nguồn thu của nhiều cơ quan báo chí hiện nay, doanh thu quảng cáo là nguồn thu chính. Nguồn thu này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh nguồn kinh phí cấp từ ngân sách giảm xuống và một số cơ quan báo chí thực hiện tự chủ toàn phần hoặc một phần về tài chính. Tuy nhiên, doanh thu quảng cáo của các cơ quan báo chí có xu hướng giảm sút khi các doanh nghiệp giảm bớt ngân sách dành cho quảng cáo do khó khăn về sản xuất, kinh doanh trong đại dịch Covid -19.
Bên cạnh đó, các doanh nghiệp cũng chuyển hướng sang quảng cáo trên mạng xã hội thay vì quảng cáo trên báo chí truyền thống. Quảng cáo trên mạng xã hội có khả năng đối tượng hóa cao hơn, đánh giá hiệu quả thuận lợi hơn và dễ tiếp cận được các nhóm công chúng trẻ. Theo Báo cáo quảng cáo số 2021 của công ty dữ liệu Statista (Đức), doanh thu quảng cáo trên mạng xã hội toàn cầu năm 2021 đạt 153,7 tỷ USD, dự kiến tăng lên 252,6 tỷ USD năm 2026. Xu hướng này đã khiến các cơ quan báo chí, nhất là các cơ quan chậm chuyển đổi số đối mặt với những thách thức không nhỏ.
Thực tiễn kinh tế báo chí ở Việt Nam và trên thế giới cho thấy, không có mô hình kinh tế báo chí duy nhất để thành công. Các cơ quan báo chí đều hướng tới đa dạng hóa nguồn thu, giảm bớt sự phụ thuộc vào nguồn thu quảng cáo. Nếu như tờ New York Times (Mỹ) dựa trên mô hình thu phí đọc báo trực tuyến thì tờ Guardian (Anh) kêu gọi sự ủng hộ, quyên góp tài chính của độc giả. Tuy khác nhau về chiến lược nhưng các mô hình này đều dựa trên báo chí chất lượng, lấy thông tin làm cốt lõi.
Báo chí chất lượng tạo ra giá trị cho công chúng thông qua việc đáp ứng tốt nhất nhu cầu thông tin, học tập, giải trí của công chúng. Khi cơ quan báo chí tạo ra giá trị cho công chúng, công chúng cũng sẽ đem lại giá trị cho cơ quan báo chí. Cơ quan báo chí cần cung cấp cho công chúng thông tin công chúng cần theo cách công chúng muốn. Khi làm được như vậy, cơ quan báo chí sẽ giành được sự tin tưởng và sự chú ý của công chúng. Trong kỷ nguyên số, sự chú ý của công chúng không chỉ là một trạng thái tâm lý mà còn là một nguồn lực. Sự chú ý của công chúng sẽ chuyển hóa thành nguồn lực tài chính cho cơ quan báo chí. Nếu được đông đảo công chúng tin cậy, ủng hộ, cơ quan báo chí cũng sẽ thu hút được các nhà quảng cáo.
Chất lượng thông tin luôn là yếu tố cốt lõi, giúp các cơ quan báo chí đạt được mục tiêu thu hút công chúng và bảo đảm nguồn thu, từ đó thực hiện tốt các nhiệm vụ chính trị của Đảng, Nhà nước. Nền tảng tài chính vững vàng là điều kiện quan trọng để các cơ quan báo chí thực hiện tốt nhiệm vụ chính trị. Trên phương diện này, các cơ quan chủ quản có thể không cấp ngân sách trực tiếp nhưng cần có cơ chế, chính sách để tạo điều kiện cho cơ quan báo chí phát triển với phương châm “cho cần câu, không cho xâu cá”. Cùng với thông tin có giá trị, đây là điểm mấu chốt quyết định thành công của các cơ quan báo chí trong quá trình chuyển đổi số hiện nay.
