Đổi mới và đổi mới - mệnh lệnh sống còn
Đổi mới và đổi mới là mệnh lệnh sống còn, sinh tử, từ mỗi nước, và xét cả trên quy mô toàn cầu. Và, vì thế, chính lúc này, chúng ta không được nao núng, mất niềm tin, không được phép quên mất rằng, vì đã có lúc cách mạng vô sản thế giới từng gánh chịu thất bại thảm khốc từ những ngày phôi thai, thậm chí còn bị kẻ thù đánh bại nặng nề hơn năm 1991. Đó là cuộc Cách mạng Pháp tháng 2.1848. Sự thất bại đó gây chấn động khủng khiếp, khiến K.Marx từng thốt lên: “Cách mạng đã chết, cách mạng muôn năm!” trong tác phẩm “Đấu tranh giai cấp ở Pháp 1848-1850” của Người như một lời tiên tri về tính chất khó khăn, phức tạp nhưng là tất yếu, với tương lai tươi sáng của các cuộc cách mạng vô sản trên thế giới.
Và, sự thật của chủ nghĩa xã hội đã và đang như vậy. Nhưng, lần này, nó trái với ý muốn của chủ nghĩa tư bản về một cuộc sụp đổ có tính “domino” của chủ nghĩa xã hội, các quốc gia XHCN sau trận động đất chính trị thế giới những năm 90 của thế kỷ XX ấy. Bằng đổi mới, cải cách không ngừng, chủ nghĩa xã hội không ngừng phục hưng và tiếp tục khẳng định vị thế của mình. Nó trái với những suy nghĩ thông thường và phát triển nhanh chóng theo quy luật tới mức, chính cựu Tổng thống Mỹ R.M.Nixon đã ngạc nhiên, hốt hoảng cảnh báo cho thế giới tư bản chủ nghĩa, trong cuốn sách “1999 - chiến thắng không cần chiến tranh” của ông, rằng: Sự phát triển quan trọng nhất của thế kỷ XX không phải là chủ nghĩa thực dân tuyên cáo kết thúc hoặc chủ nghĩa dân chủ có bước tiến lên, mà là chủ nghĩa cộng sản cực quyền vùng dậy. Và, một người Mỹ khác, ông Bao-lô-xu-ây-xi, trong quyển sách “Vấn đề chủ nghĩa xã hội thế giới đương đại”, nói rằng: Nếu chủ nghĩa xã hội dùng trí lực của nhân loại - giống như K.Marx đã nói - thế thì, rất rõ ràng, ngoài chủ nghĩa xã hội không có sự cứu thế nào khác. Sự vận động của lịch sử thế giới là tất yếu chủ nghĩa xã hội, xét từ bản chất và tiền đồ của chính chủ nghĩa tư bản. Chính tờ nhật báo “Phố Wall” (Mỹ) từng viết vào năm 1995, rằng: K.Marx không giải phẫu chủ nghĩa tư bản, mà bắt đầu bằng cấu trúc nền tảng của nó để làm nổi bật lên những vấn đề của nó và để cuối cùng dự báo sự sụp đổ của nó. Và, lại một người Mỹ khác, ông Mai-cơn Kha-rin-tơn chỉ rõ: Chủ nghĩa xã hội sẽ là người kế thừa các cuộc cách mạng tư sản vĩ đại, là phong trào hiện thực “tự do, bình đẳng, bác ái”, những điều không thể thực hiện được trong khuôn khổ của chủ nghĩa tư bản... Nhiều nhà tư bản lo sợ rằng, chủ nghĩa xã hội sẽ có một tương lai to lớn. Chủ nghĩa tư bản dù đang là “cái tất yếu” nhưng “nhất thời”, như K.Marx nói. Thế kỷ XXI được coi là hy vọng XHCN khi mà cùng với các nước XHCN, các nước Mỹ Latin sẽ tiến tới chủ nghĩa xã hội.
Chủ nghĩa xã hội thế giới sau cuộc khủng hoảng những năm 90 của thế kỷ XX hiện đang như thế và tiếp tục sẽ như thế!
Toàn bộ hệ quả những chấn động đa chiều đó tác động mạnh mẽ, sâu sắc tới công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta 30 năm qua và tới tận bây giờ. Đó cũng chính là nhiệm vụ lịch sử mà công tác tư tưởng, lý luận XHCN phải gánh vác.
Luôn tự phủ định mình một cách biện chứng, đột phá tiên phong mở đường
Hiện nay, sau 30 năm kể từ đó, chúng ta phải và đang tiếp tục đối mặt giải quyết trên nhiều phương diện và khắc phục tất cả. Và, hơn bao giờ hết, thực tiễn cấp bách đòi hỏi công tác tư tưởng, lý luận của chúng ta phải luôn tự phủ định mình một cách biện chứng, đột phá tiên phong mở đường mang tính cách mạng và khoa học, một mặt nhận diện và kiến giải một cách khoa học và thuyết phục về lịch sử và số phận của chủ nghĩa tư bản, mặt khác vạch rõ xu thế vận động hiện thực tất yếu và tương lai của chủ nghĩa xã hội thế giới. Đồng thời, tự mình vươn lên góp phần xứng đáng dẫn dắt công cuộc đổi mới toàn diện, đồng bộ, vì chủ nghĩa xã hội Việt Nam.
Từ kinh nghiệm lịch sử càng cho thấy, lúc này, hơn lúc nào hết, công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội hiện thực sẽ trở nên mù quáng và tự phát, khô cằn và cô độc, rất khó phát triển, lại lâm vào nguy cơ khủng hoảng và thất bại, nếu công tác tư tưởng, lý luận yếu đuối và tụt hậu. Và, đến lượt nó, sự thiển cận và hẹp hòi về chính trị, sự ngắn hạn và chắp vá về tầm nhìn, sự sợ hãi và lảng tránh về tâm lý, sự lạc hậu và đơn điệu về tư duy, sự lệch lạc và lầm lẫn về phương pháp, sự khép kín và nặng nề về hệ thống, sự thô lậu và phiến diện về phương pháp, sự mơ hồ và chủ quan về đấu tranh, sự trì trệ và tụt hậu về tổ chức thực tiễn… nhất định khiến cho công tác tư tưởng, lý luận lâm vào sự lúng túng, lệch lạc, thậm chí mất phương hướng, vô hình kéo lùi thực tiễn công cuộc đổi mới toàn diện và đồng bộ. Chủ nghĩa xã hội phải biết phủ định chính nó với những tồn tích và những gì nó đã mắc sai lầm, do ấu trĩ, do giáo điều, do chủ quan duy chí, thậm chí cả sự ngộ nhận XHCN…
Trên phương diện tổng kết lịch sử, công tác tư tưởng, lý luận sẽ tụt hậu so với thực tiễn, sẽ chao đảo, thậm chí mất phương hướng. Do đó, không trung thành - không độc lập đổi mới sáng tạo - không đứng trên mảnh đất của chính mình và thời đại - không tự phủ định mình, để phát triển một cách hợp quy luật, nhất định không có bất kỳ một sự trưởng thành như mong muốn, thậm chí không thể thấy tương lai nào của chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam. Đó cũng là trọng trách tự nhiên của công tác tư tưởng, lý luận hiện nay, khi Đảng ta yêu cầu tổng kết thực tiễn, phát triển lý luận là con đường tất yếu thúc đẩy thực tiễn chủ nghĩa xã hội phát triển. Không có con đường nào khác.
Do đó, trong cuộc đấu tranh tư tưởng, lý luận hiện nay về bảo vệ và phát triển chủ nghĩa xã hội, gồm rất nhiều phương diện, nổi bật tối thiểu 12 loại vấn đề có tính quy luật và quy luật căn bản và chủ yếu.
Một, sự phát triển của nhân loại: Thời đại ngày nay với tất yếu chủ nghĩa xã hội và chế độ XHCN - logic vận động và thành tựu hiện thực lịch sử. Hai, mối quan hệ tự nhiên và biện chứng giữa chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa tư bản - nhìn từ sự thống nhất và đa dạng của thế giới đương đại và tương lai. Ba, sinh thành - trưởng thành - khủng hoảng - phục hồi - phát triển và tiền đồ của chủ nghĩa xã hội - nhìn từ sự phát triển tất yếu và tự nhiên của chủ nghĩa tư bản và thế giới. Bốn, mối quan hệ giữa thống nhất và đa dạng, giữa lý tưởng và hiện thực, giữa lý thuyết và thực tiễn, giữa thất bại và thành công: Logic vận động hiện thực của chủ nghĩa xã hội. Năm, tương lai của chủ nghĩa xã hội - nhìn từ bản chất và tiền đồ của chủ nghĩa tư bản. Sáu, đặc trưng và mô hình phát triển của chủ nghĩa xã hội trong sự phát triển đa dạng của thế giới hiện đại. Bảy, phát triển và phản phát triển - trên đường đi tới tương lai của chủ nghĩa xã hội. Tám, chủ nghĩa Marx - Lenin và các học thuyết chính trị thế giới với chủ nghĩa xã hội. Chín, vấn đề Đảng chính trị, thiết chế xã hội truyền thống và hiện đại với chủ nghĩa xã hội. Mười, vấn đề Đảng - dân tộc - và chủ nghĩa xã hội Việt Nam. Mười một, sự đa dạng, phong phú các mô hình xã hội XHCN và xu thế phát triển của chủ nghĩa xã hội. Mười hai, thế giới phẳng, toàn cầu hóa, cách mạng công nghiệp lần thứ 4, trí tuệ nhân tạo - thách thức hiện thực và sứ mệnh tương lai của chủ nghĩa xã hội.
Tiếp tục giải quyết một cách chủ động, hệ thống, khoa học và thuyết phục tối thiểu những vấn đề đó, có thể nói, đó là vai trò và trọng trách của công tác tư tưởng, lý luận, tiếp tục xứng đáng với vị thế tiên phong của tư tưởng, lý luận bảo vệ và phát triển XHCN; là chính con đường phát triển của công tác tư tưởng, lý luận của chúng ta.
Đó là một nguồn gốc sức mạnh hiện thực và là tiền đồ của chủ nghĩa xã hội.
