Vừa qua, Tổng thống Mỹ Joe Biden tuyên bố, chiến dịch quân sự của Mỹ tại Afghanistan sẽ kết thúc vào 31.8. Theo người đứng đầu Nhà Trắng, Mỹ đã đạt được mục đích ban đầu là loại bỏ tận gốc các tay súng Al Qaeda, ngăn chặn thành công các vụ tấn công khác kiểu 11.9.2001 trên đất Mỹ, tiêu diệt trùm khủng bố chủ mưu Osama Bin Laden. Vì vậy, “việc quyết định tương lai cũng như điều hành đất nước là quyền lợi và trách nhiệm của người Afghanistan”, ông tuyên bố.
Nguồn: ITN
Cuộc chiến “không thể giành chiến thắng”
Theo tuyên bố của Tổng thống Joe Biden, ngày 31.8 là đợt rút quân cuối cùng của binh sĩ Mỹ. Nước này chỉ để lại 650 lính để bảo đảm an ninh cho Đại sứ quán Mỹ tại Kabul và sân bay ở Afghanistan. Ngoài ra, Mỹ cũng có kế hoạch đưa hàng nghìn thông dịch viên người Afghanistan và gia đình họ rời khỏi đất nước sau khi Mỹ kết thúc sứ mệnh tại đây. Những phát biểu trên là bình luận toàn diện nhất của Tổng thống Mỹ cho tới giờ về việc rút quân khỏi Afghanistan sau khi nhiều ý kiến chỉ trích yêu cầu ông giải thích rõ hơn về quyết định đó. Tổng thống Biden cho biết, quân đội Afghanistan có khả năng đẩy lùi Taliban, dù trong vài tuần gần đây Taliban đã có những bước tiến lớn, làm dấy lên lo sợ quốc gia Nam Á này sẽ lại trượt vào nội chiến.
Từ năm 2001, Mỹ và đồng minh phương Tây đã đưa quân đội vào Afghanistan với mục tiêu chính là lật đổ chế độ hà khắc của lực lượng Taliban, tiêu diệt tận gốc các phần tử khủng bố Al Qaeda, khi tổ chức này sử dụng Afghanistan làm bàn đạp để thực hiện các vụ tấn công khủng bố kinh hoàng vào ngày 11.9.2001 tại Mỹ. Sau khi phần nào đã xóa bỏ sự thống trị của Taliban, sứ mệnh của Mỹ cùng các đồng minh chuyển từ “chống khủng bố” sang kiến tạo hòa bình, tái thiết một quốc gia đa sắc tộc nhiều mâu thuẫn và nghèo đói. Đỉnh điểm năm 2011, liên quân quốc tế do Mỹ đứng đầu ở Afghanistan đã duy trì xấp xỉ 130.000 lính, riêng số lính Mỹ là hơn 100.000 người. Tuy nhiên, bất chấp nỗ lực của Mỹ và các đồng minh, Taliban vẫn kiểm soát nhiều vùng lãnh thổ rộng lớn ở nông thôn. Nền dân chủ tại Afghanistan mà Mỹ muốn tạo dựng mới chỉ hiện diện một phần đâu đó ở Thủ đô Kabul và một số thành phố lớn.
Thống kê cho thấy, đã có hơn 2.500 binh sĩ, nhân viên nhà thầu quân sự Mỹ thiệt mạng trong cuộc chiến kéo dài gần 20 năm qua. Chi phí Mỹ bỏ ra cho cuộc can dự quân sự này lên tới hơn 2.000 tỷ USD. Mỹ và các đồng minh mất quá nhiều thời gian mới kịp nhận ra rằng đó là cuộc chiến mà họ “không thể giành chiến thắng”, cũng không thể tạo dựng một đất nước theo đúng cách mà Mỹ mong muốn. Thực tế, cuộc chiến ở Afghanistan đã trải qua nhiều nhiệm kỳ Tổng thống Mỹ. Trước ông Joe Biden, ba người tiền nhiệm là ông George W.Bush, Barack Obama và Donald Trump cũng đều chịu sức ép phải rút quân khỏi Afghanistan.
Chính quyền Mỹ cho rằng, nếu đạt được thỏa thuận hòa bình với Taliban, lực lượng này sẽ duy trì cam kết ngừng bắn và hoạt động như một phe phái chính trị. Do đó, từ tháng 7.2018, Mỹ tiến hành các cuộc đàm phán trực tiếp với đại diện cấp cao của Taliban. Sau 9 vòng đàm phán, hai bên đã đạt được thỏa thuận sơ bộ, theo đó Mỹ sẽ rút dần hiện diện quân sự tại Afghanistan, đổi lại Taliban cam kết không để các nhóm phiến quân khủng bố khác như Al Qaeda hay tổ chức tự xưng Nhà nước Hồi giáo (IS) sử dụng Afghanistan làm căn cứ để tấn công Mỹ và đồng minh. Tuy nhiên, việc đi đến ký kết thỏa thuận cuối cùng bị gián đoạn do Taliban gia tăng hành động bạo lực. Tháng 12.2019, Tổng thống Donald Trump lúc đó đột ngột ra quyết định rút toàn bộ cố vấn quân sự và binh sĩ Mỹ ở Syria, mở đường cho khả năng rút quân đội Mỹ khỏi các điểm nóng khác trên thế giới, trong đó có Afghanistan.
“Tôi sẽ không cử một thế hệ người Mỹ khác tham chiến ở Afghanistan”
Đó là phát biểu của Tổng thống Biden từ Nhà Trắng. Theo ông, khi Mỹ đã đạt được mục tiêu thì đến lúc ra đi. “Chúng ta không tới Afghanistan để xây dựng đất nước”, vì thế giờ đến lúc người dân Afghanistan “quyết định tương lai của chính họ” .
Phát biểu của Tổng thống Joe Biden tới chỉ một tuần sau khi Mỹ rút khỏi căn cứ quân sự chính của mình ở Afghanistan, thậm chí ngay trong bối cảnh Taliban đang đẩy mạnh nổi dậy và giành được nhiều vùng lãnh thổ, cũng như đang tiến gần hơn với Thủ đô Kabul. Taliban đã thực hiện nhiều cuộc tấn công chống lại lực lượng Afghanistan cũng như dân thường, trong khi các cuộc đàm phán hòa bình giữa Taliban và Chính phủ Afghanistan bắt đầu từ tháng 9.2020 đã thất bại khi không đạt được dàn xếp chính trị hay ngừng bắn nào.
Tuần trước, Tướng Austin Miller, chỉ huy quân đội Mỹ tại Afghanistan cảnh báo, nước này có thể rơi vào một cuộc nội chiến tồi tệ hơn. Còn theo ông Mir Haider Afzaly, Chủ tịch Ủy ban Quốc phòng của Quốc hội Afghanistan, 80 trong số khoảng 400 quận của Afghanistan đã rơi vào quyền kiểm soát của Taliban kể từ tháng 5. “Việc Taliban tiếp quản Afghanistan không phải vì lợi ích an ninh quốc gia của Mỹ”, Thượng nghị sĩ Lindsey Graham lo ngại phát biểu hôm thứ Ba. “Nếu Taliban chiếm một phần lãnh thổ Afghanistan, tôi sợ rằng Al Qaeda và IS sẽ tái xuất hiện, và chúng ta sẽ mở đường cho một vụ 11.9 khác”.
Tuy nhiên, Tổng thống Joe Biden mới đây bác bỏ thông tin cho rằng các cơ quan tình báo Mỹ đã dự báo về sự sụp đổ sắp xảy ra của Chính phủ Afghanistan. “Chính phủ Afghanistan phải hợp tác với nhau, rõ ràng họ có đủ năng lực để duy trì Chính phủ tại chỗ”, ông nói, đề cập đến lực lượng và thiết bị quân sự. “Câu hỏi đặt ra là liệu họ có tạo ra được sự gắn kết để làm điều đó không?”.
Người đứng đầu Nhà Trắng tuyên bố, mặc dù rút quân nhưng Mỹ sẽ tiếp tục cung cấp hỗ trợ dân sự và nhân đạo cho Afghanistan, trong đó ủng hộ quyền của phụ nữ và trẻ em gái.
Bộ Quốc phòng Mỹ cho biết, họ đã cắt giảm 90% hoạt động và bàn giao 7 cơ sở cho Bộ Quốc phòng Afghanistan hai tháng trước thời hạn ngày 11.9 do Tổng thống Joe Biden từng đưa ra trong năm nay. Khi công bố kế hoạch rời khỏi Afghanistan vào tháng 4, ông Biden nói rằng với tư cách là Tổng thống thứ tư chủ trì cuộc chiến, ông không sẵn sàng để cuộc xung đột dừng lại ở tổng thống thứ năm. Thời điểm đó, ông cho rằng Mỹ “không thể tiếp tục chu kỳ kéo dài hoặc mở rộng sự hiện diện quân sự ở Afghanistan với hy vọng tạo điều kiện lý tưởng cho việc rút quân cũng như mong đợi một kết quả khác”.
“Hãy để tôi hỏi những người muốn chúng tôi ở lại: Còn bao nhiêu người nữa?” Tổng thống Biden phát biểu tại Phòng Đông của Nhà Trắng. “Bạn sẵn sàng mạo hiểm thêm bao nhiêu nghìn con gái và con trai Mỹ nữa? Và bạn sẽ để họ ở lại (Afghanistan) trong bao lâu?”. Theo người đứng đầu Nhà Trắng, cuộc chiến dài nhất trong lịch sử nước Mỹ lẽ ra đã phải kết thúc cách đây một thập kỷ, khi Bin Laden bị tiêu diệt.
