Tọa đàm: Vai trò của nền tảng số trong phục hồi kinh tế sau đại dịch

- Thứ Tư, 20/04/2022, 13:58 - Chia sẻ

Dịch Covid-19 đã tác động tiêu cực đến toàn diện đến đời sống kinh tế - xã hội toàn cầu, nhưng ở chiều tích cực, nó mang lại xung lực mạnh mẽ thúc đẩy quá trình chuyển đổi số trong tất cả các lĩnh vực kinh tế - xã hội. Và một trong những yếu tố thúc đẩy chuyển đổi số giúp phục hồi kinh tế sau đại dịch chính là phát triển các nền tảng số.

Nhằm tạo diễn đàn lấy ý kiến đại biểu Quốc hội, các chuyên gia kinh tế, nhà quản lý về vai trò đòn bẩy của nền tảng số đối với phục hồi kinh tế Việt Nam sau đại dịch Covid-19, Báo Đại biểu Nhân dân tổ chức chương trình tọa đàm với chủ đề "Vai trò của nền tảng số trong phục hồi kinh tế sau đại dịch".

Các đại biểu tham dự buổi tọa đàm

Khách mời tham gia Tọa đàm có:

- Ông Nguyễn Hải Nam, Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội

- TS. Vũ Tiến Lộc, Ủy viên Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, Chủ tịch Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC), Nguyên Chủ tịch Phòng Thương mại và CNVN (VCCI), Thành viên Ban cố vấn Viện nghiên cứu Tech for Good (TFGI)

- Ông Nguyễn Trọng Đường, Phó Vụ trưởng phụ trách điều hành Vụ Quản lý Doanh nghiệp, Bộ Thông tin và Truyền thông

- Bà Lại Việt Anh, Phó Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, Bộ Công thương (IDEA)

- Ông Ngô Vĩnh Bạch Dương, Trưởng phòng Kinh tế, Viện Nhà nước và Pháp Luật

- TS. Võ Trí Thành , nguyên Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu kinh tế Trung ương (CIEM)

- Ông Lê Trọng Tuấn, Giám đốc kinh doanh Novaon Tech, Đại diện Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam (VECOM)

(20/04/2022 14:15)

MC Đinh Thu

Ưu tiên của Quốc hội cho kinh tế số rất xác đáng, bởi đây là một động lực tăng trưởng mới của đất nước

Phát biểu khai mạc Tọa đàm, Phó Tổng biên tập Phụ trách Báo Đại biểu Nhân dân Phạm Thị Thanh Huyền cho biết, Việt Nam hướng tới trở thành quốc gia số hàng đầu khu vực, ổn định và thịnh vượng; phát triển môi trường số an toàn, nhân văn, rộng khắp. Mục tiêu cụ thể là đưa kinh tế số chiếm 20%GDP vào năm 2025 và Việt Nam thuộc nhóm 70 quốc gia dẫn đầu về Chính phủ điện tử. 

Phó Tổng biên tập Phụ trách Báo Đại biểu Nhân dân Phạm Thị Thanh Huyền phát biểu khai mạc Tọa đàm

Thực tế, Việt Nam đã và đang trở thành một trong những quốc gia có nền kinh tế số tăng trưởng nhanh nhất khu vực Đông Nam Á. Trong 2 năm đầy khó khăn vì Covid-19 vừa qua, công nghệ số và kinh tế số là điểm sáng, góp phần quan trọng giúp đời sống kinh tế, xã hội của đất nước vận hành liên tục, giảm nhẹ đáng kể những cú sốc do phong tỏa, cách ly chống dịch gây ra. Theo báo cáo của Tập đoàn Google, nền kinh tế số của Việt Nam năm 2021 đạt giá trị 21 tỉ USD và dự kiến đạt 57 tỉ USD năm 2025, đứng thứ 2 trong khu vực Đông Nam Á với tốc độ tăng trưởng khoảng 29% một năm.

Phó Tổng biên tập Phụ trách Phạm Thị Thanh Huyền nhấn mạnh, trong nhiệm kỳ này, Quốc hội và cá nhân người đứng đầu Quốc hội thể hiện sự quan tâm rất lớn đến vấn đề phát triển kinh tế số ở Việt Nam. Trên diễn đàn Quốc hội cũng như trong các hoạt động xuyên suốt từ đầu khóa đến nay, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ nhiều lần ghi nhận và hối thúc Việt Nam sớm tạo lập các khuôn khổ chính sách và pháp lý cởi mở thúc đẩy khu vực kinh tế quan trọng này. 

Tầm nhìn và yêu cầu của người đứng đầu Quốc hội đã lan tỏa và trở thành hành động ở các cấp thực thi, thể hiện rõ nét ở việc các Ủy ban của Quốc hội đã bắt tay vào nghiên cứu, đề xuất các kế hoạch cụ thể. Ví dụ Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường có báo cáo về chuyển đổi số; Ủy ban Văn hóa, Giáo dục có kế hoạch giám sát chuyên đề về thông tin trên môi trường số…

Ưu tiên của Quốc hội cho kinh tế số rất xác đáng bởi đây là một động lực tăng trưởng mới của đất nước. Trong ngắn hạn, kinh tế số và công nghệ số sẽ góp phần giúp nền kinh tế chống đỡ, ứng phó, và phục hồi giai đoạn hậu Covid. Về dài hạn, đây là chìa khoá giải bài toán năng suất lao động, giúp Việt Nam hiện thực hóa mục tiêu trở thành cường quốc bậc trung phát triển vào năm 2040.

Phó Tổng biên tập Phụ trách Phạm Thị Thanh Huyền cho rằng, trong bối cảnh như vậy, tọa đàm “Vai trò của nền tảng số trong phục hồi và phát triển kinh tế sau đại dịch” do Báo Đại biểu Nhân dân tổ chức hôm nay không chỉ nhằm đánh giá tầm quan trọng của các nền tảng kinh tế số với sự phục hồi của nước ta sau đại dịch. Quan trọng hơn, Báo Đại biểu Nhân dân mong muốn được ghi nhận những đề xuất, góp ý về mặt chính sách để kinh tế số phát triển mạnh mẽ hơn nữa. Đây chắc chắn sẽ là nguồn thông tin tham khảo tin cậy và hữu ích đối với Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội và các đại biểu Quốc hội trong quá trình xây dựng khuôn khổ chính sách và pháp lý thúc đẩy khu vực kinh tế quan trọng này.

(20/04/2022 14:29)

MC Đinh Thu

Phần I: Tổng quan về nền tảng số ở Việt Nam

(20/04/2022 14:35)

MC Đinh Thu

Kính mời ông Nguyễn Trọng Đường, Phó Vụ trưởng phụ trách Vụ Quản lý Doanh nghiệp, Bộ Thông tin và Truyền thông, sẽ có đánh giá tổng quan về thực trạng nền tảng số ở Việt Nam hiện nay, quy định, chính sách của nước ta về nền tảng số.

Ông Nguyễn Trọng Đường, Phó Vụ trưởng phụ trách điều hành Vụ Quản lý Doanh nghiệp, Bộ Thông tin và Truyền thông:
Phó Vụ trưởng phụ trách điều hành Vụ Quản lý Doanh nghiệp, Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Trọng Đường chia sẻ tại tọa đàm

Có thể thấy rằng, thực trạng nền tảng số ở Việt Nam hiện nay vẫn còn nhiều vấn đề cần trao đổi. Trước tiên, tôi xin nhắc lại về khái niệm nền tảng số. Từ trước đến nay, chúng ta đã nói rất nhiều về nền tảng số, nhưng văn bản đầu tiên có đề cập đến khái niệm nền tảng số chính là Quyết định 411/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược quốc gia về kinh tế số và xã hội số đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 vào cuối tháng 3 vừa rồi. Trong đó có nói rằng, nền tảng số là hệ thống thông tin phục vụ các giao dịch trực tuyến và nó hoạt động dựa theo mô hình sử dụng công nghệ số để tạo ra các môi trường mạng, cho phép nhiều bên cùng tham gia cung cấp dịch vụ. Với nền tảng số thì các tổ chức, cá nhân tham gia có thể sử dụng ngay, đơn giản, thuận tiện, linh hoạt theo yêu cầu, không cần tự đầu tư, quản lý, vận hành, duy trì.

Nền tảng số được coi là hạ tầng mềm trong không gian số, dễ dàng phổ biến trên diện rộng và nó giúp giải quyết các bài toán cụ thể của chuyển đổi số cũng như tạo lập và lưu trữ dữ liệu của người dùng. Một đặc điểm rất hay của nền tảng số là càng có nhiều người sử dụng thì dữ liệu càng nhiều. Khi dữ liệu càng nhiều thì chi phí càng rẻ và giá trị tạo ra càng lớn.

Hiện nay, ở Việt Nam có khá nhiều các doanh nghiệp công nghệ đã và đang chuyển đổi phát triển các nền tảng số thay vì phát triển các phần mềm hay các sản phẩm hệ thống thông tin như trước đây. Xu hướng thị trường cũng đang có sự thay đổi mạnh mẽ từ hướng xây các hệ thống riêng của mình sang sử dụng các nền tảng số. Chúng ta cũng vừa nghe đồng chí Phó Tổng Biên tập Phụ trách Báo Đại biểu Nhân dân Phạm Thị Thanh Huyền chia sẻ, Báo Đại biểu Nhân dân cũng đã, đang sử dụng các nền tảng số.

Nền tảng số trong chiến lược phát triển kinh tế số, xã hội số cũng như chương trình chuyển đổi dịch vụ công quốc gia được xác định là giải pháp đột phá để đẩy nhanh quá trình chuyển đổi số, phát triển Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số. Có thể thấy rằng, điểm đột phá ở đây chính là nắm bắt cơ hội để phát triển và phổ cập thật nhanh các nền tảng số quốc gia, phục vụ các nhu cầu riêng, đặc thù của Việt Nam.

Trong Quyết định 411/QĐ-TTg cũng đã chỉ rõ các điểm cốt lõi, độc đáo và khác biệt của Việt Nam trong phát triển kinh tế số, xã hội số là đưa hoạt động của người dân, doanh nghiệp lên môi trường số bằng các nền tảng số của Việt Nam. Đây là tinh thần xuyên suốt với chiến lược này. Chiến lược kinh tế số, xã hội số đã nêu tên 54 nền tảng số cụ thể. Trong đó, năm 2022, sẽ khởi động triển khai 35 nền tảng số, ưu tiên triển khai trước.

Nếu chúng ta hiểu chuyển đổi số một cách đơn giản thì chính là đưa toàn bộ các hoạt động của người dân, doanh nghiệp và cơ quan, Chính phủ lên môi trường số. Nền tảng số là một giải pháp để thực hiện việc này nhanh, hiệu quả và an toàn.

Tại Việt Nam với 100 triệu dân, trong đó có 9 triệu hộ nông dân, 5 triệu hộ kinh doanh cá thể, 1 triệu doanh nghiệp, 70 nghìn nhà máy sản xuất, 3 nghìn doanh nghiệp vận tải, 44 nghìn trường học, 14 nghìn cơ sở y tế thì chúng ta cần phát triển và phổ cập thật nhanh các nền tảng số xuất sắc nhằm phục vụ cho nhu cầu riêng, nhu cầu đặc thù của các lĩnh vực này. Hỗ trợ cho các lĩnh vực này chuyển đổi số, từ đó phát triển kinh tế số, hình thành xã hội số làm nền tảng để thúc đẩy chiến lược phát triển kinh tế, xã hội số cũng như Chương trình chuyển đổi số quốc gia.

(20/04/2022 14:43)

MC Đinh Thu

Thưa ông Ngô Vĩnh Bạch Dương, Trưởng phòng Kinh tế, Viện Nhà nước và Pháp luật, ông có chia sẻ gì về các vấn đề pháp lý xoay quanh kinh tế nền tảng và các nền tảng số hiện nay tại Việt Nam?

Ông Ngô Vĩnh Bạch Dương, Trưởng phòng Kinh tế, Viện Nhà nước và Pháp Luật:

Kinh tế nền tảng đã tồn tại từ rất lâu đời với nhiều hình thức khác nhau, từ "chợ" thật cho đến những "chợ" ảo. Tại đó, người bán, người mua có thể gặp nhau để có thể trao đổi thông tin và đưa đến quyết định là mua hay không mua, giao dịch hay không giao dịch. Ví dụ như “chợ người” Giảng Võ là một nền tảng cực kỳ điển hình. Với sự phát triển của công nghệ thì nền tảng vật lý dần dần mất đi và thay vào đó là những nền tảng số như amazon, ebay, facebook…

Trưởng phòng Kinh tế, Viện Nhà nước và Pháp Luật Ngô Vĩnh Bạch Dương chia sẻ tại tọa đàm

Hiện Việt Nam chưa có nhiều nền tảng số lớn mà mới chỉ có các nền tảng nhỏ lẻ. Những nền tảng số đó sẽ đặt ra những vấn đề về pháp lý. Nếu như các chợ vật lý sẽ có cơ quan quản lý thị trường để kiểm tra xem các cửa hàng bán hàng thật/hàng giả, giá cả thế nào; còn trên nền tảng số thì sẽ trở nên khó khăn hơn. Tuy nhiên, cũng thuận lợi hơn vì tất cả dữ liệu của người bán, người mua đã lưu trữ.

Bản chất của kinh tế số và các nền tảng số hay gần đây cách mạng công nghệ 4.0, để phát triển được buộc phải có dữ liệu. Vì vậy, việc thu thập, lưu trữ và xử lý dữ liệu đòi hỏi các nhà phát triển đưa ra những thuật toán phù hợp để phục vụ cho việc phát triển của nền tảng. Và trong quá trình đó có thể xảy ra vấn đề bóc lột dữ liệu, lạm dụng dữ liệu và có thể xảy ra nhiều vấn đề khác.

Trong quá trình nghiên cứu thì chúng tôi thấy rằng, nền tảng số sẽ có một số vấn đề về pháp lý được đặt ra như sau:

Thứ nhất, là truy cập dữ liệu. Hiện nay chúng ta chưa có chuẩn về vấn đề thu thập dữ liệu, mặc dù đã có Luật bảo vệ dữ liệu cá nhân, quy trình thu thập dữ liệu công bằng và thỏa đáng theo các nguyên tắc của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) cũng đã dần được luật hóa nhưng vẫn chưa được hoàn chỉnh.

Làm thế nào để các dữ liệu đó có vòng đời, bản thân người thu thập dữ liệu có quyền gì sau khi đã cung cấp dữ liệu, hay sau khi xóa dữ liệu thì việc điều tra các giao dịch trong quá khứ như thế nào. Đặc biệt là liên quan đến những giao dịch có thể hàm chứa những mục đích hoặc đối tượng có thể là bất hợp pháp. Vì vậy, việc xử lý, thu thập những dữ liệu này cũng đòi hỏi một quy trình rất nghiêm khắc.

Sau một số vụ việc phát tán những dữ liệu cá nhân của người dùng ra ngoài và được sử dụng với rất nhiều mục đích khác, rõ ràng đã đến lúc cần phải có luật bảo vệ dữ liệu nghiêm ngặt hơn để bảo đảm rằng việc thu thập dữ liệu đó được sự đồng thuận của chủ dữ liệu, xử lý nó cũng phải được sự chấp nhận của chủ sở hữu. Tuy vậy, việc thu thập dữ liệu là một câu chuyện rất lớn. Xây dựng đạo luật về an toàn dữ liệu là một câu chuyện rất  lớn, rất khác so với Luật An ninh mạng hay là Luật An toàn thông tin mạng.

Thứ hai, việc thu thập dữ liệu phải có sự đồng thuận với nhiều tiêu chuẩn khác nhau, từ sở hữu trí tuệ, các quy tắc về bảo vệ quyền con người và hàng loạt các vấn đề khác. Tuy nhiên, nhiều người dùng chỉ mong muốn là cài đặt thật nhanh chóng và chấp nhận luôn điều khoản sử dụng dịch vụ mà không cần đọc hết, đây là một vấn đề rất khó khăn.

Theo nghiên cứu khoa học về bất đối xứng thông tin cho thấy, người tiêu dùng quá nhỏ bé để có thể hiểu được bộ khái niệm khổng lồ. Ví dụ như khi cài đặt Uber, nếu có đồng ý cài đặt thì sẽ thấy 18 điều khoản điều kiện giao dịch chung với hơn 400 trang. Tôi có thể khẳng định rằng sẽ không có người tiêu dùng nào có thể đọc hết được, đến bản thân những người làm luật như chúng tôi cũng phải mất rất nhiều thời gian mới có thể hiểu được. Đây là một lỗ hổng rất lớn về bất đối xứng thông tin mà các cơ quan cần quản lý tốt hơn. Theo Bộ Công thương, các doanh nghiệp phải đăng ký các điều kiện giao dịch chung, nhưng đó có phải là “chốn an toàn” với người sử dụng dịch vụ? Đòi hỏi việc phải có bên giám sát thứ ba để có thể bảo vệ các quyền của người tiêu dùng. Bởi các điều kiện giao dịch chung không chỉ ảnh hưởng đối với người tiêu dùng mà còn với các đối tác cung cấp hàng hóa. Liệu những người bán hàng ấy có phải chịu sự lép vế gì từ nền tảng hay không? Liệu các thuật toán của nền tảng có đủ công bằng hay không? Việc bảo vệ bên yếu thế về pháp lý trong các nền tảng cũng rất quan trọng.

Thứ ba, là về phía nền tảng. Với sự phát triển kinh tế số với những kỳ vọng rằng chúng ta sẽ có những sản phẩm tốt hơn, rẻ hơn. Tuy vậy trong thời gian vừa qua, ngoài những nền tảng phát triển khá ổn định như các sản phẩm họp hội nghị của FPT, các nền tảng giao dịch ví điện tử… Nhưng còn có những nền tảng giá đến tay người tiêu dùng vẫn cao. Nếu dùng nền tảng số mà chi phí đắt hơn thì tại sao phải sử dụng nền tảng số. Vậy vấn đề đặt ra là các chi phí tuân thủ của các đơn vị kinh doanh nền tảng liệu đã đúng chưa?

Vì vậy việc rà soát lại các vấn đề về pháp lý là rất quan trọng, rất cơ bản để có thể phát triển kinh tế số ở Việt Nam. Cần rà soát lại các chi phí tuân thủ của các đơn vị kinh doanh nền tảng để họ có thể giảm bớt được các chi phí không cần thiết. Xem xét sự kết nối của các cơ quan nhà nước như cơ quan thuế, cơ quan thống kê... có sự đấu nối, kết nối phù hợp, để khai thác dữ liệu, xử lý các thủ tục hành chính đơn giản hơn mà không cần tăng thêm nhân công.

(20/04/2022 15:02)

MC Đinh Thu

Phần II: Vai trò của nền tảng số đối với việc phục hồi và phát triển kinh tế Việt Nam sau đại dịch Covid-19

(20/04/2022 15:11)

MC Đinh Thu

Trước hết, xin mời TS. Vũ Tiến Lộc chia sẻ một vài ý kiến về vai trò của nền kinh tế nền tảng trong khu vực Đông Nam Á theo Báo cáo “Kinh tế nền tảng: Chất xúc tác cho sự tăng trưởng số tại khu vực Đông Nam Á” của Viện nghiên cứu Công nghệ vì Cộng đồng.

TS. Vũ Tiến Lộc, Ủy viên Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, Chủ tịch Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC), Nguyên Chủ tịch Phòng Thương mại và CNVN (VCCI), Thành viên Ban cố vấn Viện nghiên cứu Tech for Good (TFGI):

Như chúng ta đã biết, thời gian gần đây Quốc hội đã có nhiều đổi mới, hoạt động khởi sắc như vai trò chủ động, vai trò dẫn dắt của Quốc hội cũng đã tăng lên rất nhiều. Các cơ quan truyền thông của QH, trong đó có Báo Đại biểu Nhân dân đã tham gia rất đầy đủ và phát huy vai trò của mình trong việc phản ánh Quốc hội đồng hành cùng Chính phủ trong việc quyết định những vấn đề quan trọng của đất nước.

Ủy viên Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, Chủ tịch Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC), Nguyên Chủ tịch Phòng Thương mại và CNVN (VCCI), Thành viên Ban cố vấn Viện nghiên cứu Tech for Good (TFGI) TS. Vũ Tiến Lộc chia sẻ tại tọa đàm

Qua trao đổi của các diễn giả, có thể thấy rằng, mặc dù từ kinh tế nền tảng lần đầu tiên được đề cập đến trong một văn kiện của Chính phủ, và thực tế đã đi vào đời sống từ nhiều năm nay rồi. Tuy vậy, nhận thức về các nghiên cứu tác động nền tảng này thì chưa có nhiều và chưa toàn diện, đặc biệt là vấn đề pháp lý. Nền tảng số không chỉ là vấn đề của riêng Việt Nam, mà các nước trên thế giới cũng vậy, song thực tế thể chế pháp luật chậm hơn so với sự vận động của công nghệ và cuộc sống kinh tế. Để góp phần cho sự hỗ trợ và đưa ra những khuyến nghị về sự phát triển bền vững, đúng hướng của ngành công nghệ và của nền kinh tế số thì Viện Nghiên cứu Công nghệ vì Cộng đồng (TFGI) được thành lập nhằm hỗ trợ, định hướng phát triển bền vững của nền kinh tế số.

Kinh tế số là một cơ hội tuyệt vời cho cuộc sống của con người, cho nền kinh tế, nhưng cũng có thể trở thành thảm họa nếu như không vì con người, không mang yếu tố nhân văn. Cho nên, kinh tế số, công nghệ có thể phát triển mạnh mẽ nhưng phải vì con người, vì cộng đồng, phải gắn liền với nhau. 

Năm ngoái chúng tôi tổ chức hội thảo về nền tảng số, là một trong những hội thảo đầu tiên về vấn đề này. Năm ngoái, TFGI cũng đã công bố bản báo cáo về tình hình thực hiện phát triển nền tảng chuyển đổi số. Báo cáo “Kinh tế nền tảng: Chất xúc tác cho sự tăng trưởng số tại khu vực Đông Nam Á” khái quát khá toàn diện trên cơ sở phân tích, đánh giá thực trạng kinh nghiệm của các nước, đưa ra những khuyến nghị. Liên quan đến báo cáo đề cập, trong bối cảnh đại dịch Covid-19 cho thấy sự thúc đẩy toàn diện của nền kinh tế số, vai trò của các nền tảng cũng được thể hiện rất rõ. Sự xuất hiện của Covid-19 trên toàn thế giới đã thúc đẩy sự phát triển nhanh chóng của nền kinh tế số, là động lực thúc đẩy cho chuyển đổi số: thương mại được cải thiện, thiết lập những tiêu chuẩn quốc tế để người tiêu dùng, doanh nghiệp tham gia, và người tiêu dùng có nhiều lựa chọn hơn. Nền tảng số trong thời gian dịch bệnh đã giúp người dân tiếp cận với nhiều dịch vụ, giúp kết nối, giúp cho doanh nghiệp đa dạng hóa các mặt hàng và nguồn thu, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ- dễ bị tổn thương. 

Nói đến chuyển đổi số là nói đến việc tiếp cận hàng hóa, dịch vụ trở nên thuận tiện hơn và dễ dàng hơn, với mức độ minh bạch, thông tin ngày càng cao thông qua các nền tảng số, khoảng cách địa lý ngày càng mờ nhạt. Thứ hai là việc trải nghiệm niềm tin an toàn trong mua sắm, trong thương mại. Nền tảng số đã giúp người dân duy trì được cuộc sống, bảo đảm an toàn trong giai đoạn giãn cách xã hội...

(20/04/2022 15:33)

MC Đinh Thu

Thưa Lại Việt Anh, Phó Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, Bộ Công thương (iDEA, là cơ quan quản lý nhà nước về thương mại điện tử, bà có đánh giá thế nào về sự phát triển của các nền tảng số trong những năm qua, và các nền tảng này đã mang lại những giá trị gì trong đại dịch vừa qua và trong thời gian sắp tới, khi Việt Nam tập trung phục hồi và phát triển kinh tế?

Bà Lại Việt Anh, Phó Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, Bộ Công thương (IDEA) :

Kinh tế nền tảng hay nền tảng số là thuật ngữ chỉ mới xuất hiện và rộ lên trong vòng một, hai năm gần đây. Nhưng sự tồn tại khách quan về sự phát triển của những mô hình này đã xuất hiện từ lâu. Bởi, Luật Giao dịch điện tử năm 2005 được ban hành, sự phát triển của giao dịch điện tử cũng như thương mại điện tử đã có những hình thái sơ khai của nền tảng số.

Phó Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, Bộ Công thương (IDEA) Lại Việt Anh chia sẻ tại tọa đàm

Những sàn thương mại điện tử đã có từ những năm 2009, 2010, trải qua 3 nhịp phát triển và đến giai đoạn hưng thịnh như hiện nay. 2 năm dịch Covid-19 hoành hành vừa qua là một thảm họa cho nền kinh tế thế giới và gây khó khăn rất lớn cho phát triển kinh tế của Việt Nam. Nhưng đối với lĩnh vực thương mại điện tử thì đây được xem là cơ hội, cú hích để thương mại điện tử cũng như nền tảng số phát triển. Cụ thể, trong 2 năm qua đã có thêm 8 triệu người tiêu dùng trực tuyến gia nhập thị trường, trong đó 55% đến từ các khu vực ngoài những thành phố lớn và 99% những người dùng cho biết họ sẽ tiếp tục và tăng tần suất sử dụng các nền tảng trực tuyến.  

Trong 2 năm covid bùng phát, nền tảng số đã đóng góp rất lớn cho sự duy trì hoạt động của các doanh nghiệp, bảo đảm được những nhu cầu thiết yếu của người tiêu dùng trong  bối cảnh phải giãn cách xã hội nhằm phòng chống dịch. Minh chứng thể hiện ở những con số như thương mại điện tử vẫn luôn luôn duy trì tốc độ tăng trưởng là 2 con số. Cụ thể, năm 2020, duy trì được tốc độ tăng trưởng là 18%, năm 2021 16% và thương mại điện tử Việt Nam vẫn luôn nằm trong nhóm dẫn đầu khu vực Đông Nam Á. Những thành tựu đấy cho thấy sự năng động của các doanh nghiệp Việt Nam và đặc biệt là sự đóng góp rất lớn của thương mại điện tử.

Thương mại điện tử là hệ thống thông tin để kết nối các bên gồm đơn vị vận hành, người bán, người mua c đơn vị cung cấp dịch vụ hỗ trợ về thanh toán để tạo ra môi trường kết nối liên thông. Đối với chợ truyền thống, chúng ta chỉ có khoảng 100 người nhưng ở trên thương mại điện tử, chúng ta có đến từ 300.000- 400.000 đến hơn 1 triệu hoặc đến vài triệu người bán. Trên các sàn thương mại điện tử mỗi ngày đều có một khối lượng giao dịch khổng lồ. Có thể thấy, nền tảng số đã có những đóng góp cực kỳ lớn trong việc kết nối cung cầu và định hình những mô hình kinh doanh khác biệt hiện nay. Cắt bớt rất nhiều khâu trung gian theo đó, sản phẩm có thể đi thẳng từ người sản xuất đến tay người tiêu dùng.

Trong đại dịch, khi mà những hệ thống phân phối bị đứt quãng, Bộ Công thương, đã tổ chức những gian hàng trực tuyến giúp cho người sản xuất có thể phân phối thẳng sản phẩm nông sản đến người tiêu dùng. Đơn cử đã bán được 9.000 tấn vải thiều Bắc Giang trong vòng 2-3 tháng với hơn 1 triệu đơn hàng.

Những ví dụ sinh động trên cho thấy, nền tảng số đã giúp kết nối cung cầu, giúp cho khâu phân phối và lưu thông hàng hóa trong cái bối cảnh rất đặc biệt của đại dịch được khả thi và chúng tôi tin tưởng những mô hình này còn phát triển hơn sau đại dịch. Những cái hành vi của người tiêu dùng đã được định hình ở trong hai năm vừa qua sẽ hình thành nên những thói quen tiêu dùng mới và những mô hình kinh doanh mới trong tương lai.

c số liệu từ Amazon cho biết, họ đã hỗ trợ cho những doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ Việt Nam đưa 7,2 triệu sản phẩm ra thế giới. Theo đó, các doanh nghiệp có thể bán thẳng đến cho người tiêu dùng ở các thị trường châu Âu. Đây là một tiềm năng vô tận mà thương mại điện tử mang lại cho các doanh nghiệp Việt Nam và đồng thời cũng mang lại cho người tiêu dùng cơ hội có thể tiếp cận được với những hàng hóa chất lượng.

Kinh tế số hay là môi trường số cũng mang lại cho người tiêu dùng một cái khả năng là tiếp cận thông tin, liên kết và tạo nên cái sức mạnh tập thể của người tiêu dùng trong môi trường trực tuyến. Tức là họ có thể tạo nên sức mạnh liên kết như việc đánh giá về về sản phẩm của người tiêu dùng, để lại cái phản hồi thông qua việc chấm sao, bình luận, thậm chí có thể kêu gọi tẩy chay sản phẩm hay một người bán nào đó. Qua những thực tế đó cho thấy nền tảng số ảnh hưởng rất sâu rộng đến tất cả các vấn đề trong đời sống xã hội, nhưng mà rõ ràng về mặt kinh tế thì ảnh hưởng rất là lớn, đặc biệt đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Việt Nam.

(20/04/2022 15:42)

MC Đinh Thu

Là người đồng hành cùng cộng đồng doanh nghiệp, góp phần xây dựng nền móng cho việc xây dựng môi trường kinh doanh gần 20 năm qua, thưa TS. Vũ Tiến Lộc, ông có những đánh giá thế nào về xu thế phát triển của kinh tế nền tảng thời gian gần đây, cũng như tác động cụ thể của kinh tế nền tảng đối với sự phát triển của cộng đồng doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Việt Nam?

TS. Vũ Tiến Lộc, Ủy viên Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, Chủ tịch Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC), Nguyên Chủ tịch Phòng Thương mại và CNVN (VCCI), Thành viên Ban cố vấn Viện nghiên cứu Tech for Good (TFGI):

Thực tế, doanh nghiệp ở Việt Nam có vai trò rất lớn trong tổng thể kinh tế Việt Nam, với số lượng doanh nghiệp nhỏ chiếm trên 90% tổng số doanh nghiệp tại Việt Nam. Một mặt, nhóm doanh nghiệp này có sự năng động, linh hoạt nhất định, dễ thay đổi và thích nghi hơn các nhóm doanh nghiệp lớn. Tuy nhiên, đây là đối tượng dễ chịu ảnh hưởng nhất từ các biến động của thị trường

Trong đại dịch Covid-19 vừa qua, doanh nghiệp vừa và nhỏ là đối tượng chịu nhiều khó khăn nhất và rất nhiều doanh nghiệp đã phải rút lui khỏi thị trường. Điều này cho thấy sức chống chịu của các doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam còn yếu, hoạt động chưa  hiệu quả. Do đó, chuyển đổi số là giải pháp sống còn cho doanh nghiệp vừa và nhỏ Việt Nam. 

Trong quá trình hỗ trợ doanh nghiệp, tôi nhận thấy quá trình chuyển đổi số của các doanh nghiệp nhỏ và vừa còn gặp nhiều khó khăn. Điều này chủ yếu đến từ những hạn chế của doanh nghiệp nhỏ và vừa trong việc tiếp cận, sử dụng các nguồn lực. Họ gặp khó khăn về chi phí, cơ sở hạ tầng và nhân lực công nghệ thông tin để thực hiện chuyển đổi số hiệu quả. Ví dụ, các doanh nghiệp, nhãn hàng lớn có thể dễ dàng đầu tư xây dựng web, app điện thoại, điều này cũng đòi hỏi thời gian và đầu tư nghiêm túc. Còn với doanh nghiệp nhỏ và vừa, những đầu tư này là quá sức, chưa kể đến hiệu quả sử dụng do hạn chế về khả năng tiếp cận khách hàng.

Như vậy, nền tảng số chính là giải pháp hiệu quả cho bài toán chuyển đổi số của doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam. Bởi các nền tảng số hiện nay đã được xây dựng hoàn chỉnh và hoạt động hiệu quả, tiếp cận nhiều khách hàng, khả năng xử lý giao dịch tốt, tính an toàn - bảo mật cao và được tích hợp nhiều hệ thống, giải pháp hỗ trợ giao dịch. Bên cạnh đó, các doanh nghiệp nhỏ và vừa có thể ngay lập tức tham gia giao dịch trực tuyến với chi phí và thời gian tối thiểu. Ví dụ một tiệm cơm bình dân có thể lên các app như Grab để bán hàng chỉ trong 1-2 ngày, thay vì mất hàng tháng trời và chi phí để tự làm web đặt hàng, mà chưa chắc chắn đã có khách nào biết để ghé thăm. Các nền tảng số cũng bảo đảm an toàn cho người dùng nhờ các kênh thanh toán trực tuyến để hạn chế tiếp xúc vật lý, và là kênh truyền thông hữu hiệu về các biện pháp phòng chống dịch.

Đối với cộng đồng doanh nghiệp, các doanh nghiệp nhỏ và vừa, thông qua nền tảng số có thể tiếp cận khách hàng rộng khắp hơn. Ví dụ nhiều doanh nghiệp lần đầu có thể xuất khẩu nhờ các nền tảng thương mại điện tử xuyên biên giới. Bên cạnh đó, giúp các doanh nghiệp chuyển đổi số và tăng năng suất hoạt động, nhờ có cơ chế và hạ tầng kết nối giao dịch hiệu quả của các nền tảng công nghệ kết nối, hệ thống điều phối nguồn lực, hỗ trợ thanh toán trực tuyến. Trong giai đoạn dịch bệnh, các nền tảng đã giúp các doanh nghiệp đa dạng hóa các kênh bán hàng và các nguồn doanh thu khi việc bán hàng trực tiếp bị hạn chế, từ đó giúp các doanh nghiệp gia tăng sức chống chịu trước đại dịch.

Rõ ràng, chuyển đổi số là vấn đề sống còn của các doanh nghiệp. Khái niệm kinh tế số phải được hiểu theo nghĩa rộng nhất, kinh tế số đòi hỏi sự thay đổi căn bản mô hình kinh doanh của doanh nghiệp. Nếu nhúng vào một nền kinh tế tuyến tính, vào môi trường số thì cũng sẽ giúp cho gia tăng hiệu suất, nhưng không tạo ra bước chuyển đổi nhảy vọt. Kinh tế số có cách gọi khác là nền kinh tế thông minh, thay đổi phương thức sản xuất, thay đổi nền kinh tế tuyến tính sang nền kinh tế tuần hoàn. Hệ thống pháp luật cũng phải thay đổi để thúc đẩy sự phát triển của kinh tế số.

(20/04/2022 15:44)

MC Đinh Thu

Kính thưa TS. Võ Trí Thành, dưới góc nhìn của một chuyên gia nghiên cứu về quản lý kinh tế, các nền tảng số và kinh tế nền tảng nói chung đóng góp như thế nào vào sự phục hồi, phát triển của toàn bộ nền kinh tế? Ông đánh giá như thế nào về các nền tảng kết nối như Grab, Lazada, hay Agoda, Logivan trong vai trò thúc đẩy các kết nối đa ngành, giúp phục hồi kinh tế nhanh sau đại dịch?

TS. Võ Trí Thành , nguyên Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu kinh tế Trung ương (CIEM):

Kinh tế nền tảng số, kinh doanh dựa trên nền tảng số, trong tiếng Anh còn được gọi là Flatform Economy hay Flatform Business, bên cạnh khái niệm chung đó, các diễn giả cũng có chia sẻ những vấn đề liên quan đến thể chế pháp lý. Tôi đồng tình và cũng có đôi điều bổ sung liên quan trực tiếp đến câu hỏi này.

Nguyên Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu kinh tế Trung ương (CIEM) TS. Võ Trí Thành chia sẻ tại tọa đàm

Thứ nhất, chúng ta cần khẳng định vai trò, ý nghĩa của nền tảng số.

Thứ hai, chúng ta cần biết rằng, sự phát triển của nền tảng số không chỉ là cuộc cách mạng công nghệ, mà lớn hơn là cuộc cách mạng về thể chế, pháp lý.

Như chúng ta biết, sự phát triển của nền tảng số là một phần của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, nền tảng số đã tạo ra sự thay đổi một cách sâu sắc, toàn diện và tạo những đột phá cho sự phát triển của loài người, trong đó có nền kinh tế Việt Nam, đất nước Việt Nam. Nhiều người khẳng định, cuộc cách mạng số này sẽ còn tiếp diễn 20 đến 30 năm nữa, là tiền đề cho cuộc cách mạng 5.0 và 6.0. Việc nắm bắt xu sự phát triển của nền tảng số là tất yếu, khẳng định sự sống còn của một nền kinh tế.

Liên quan đến vai trò của nền tảng số trong phục hồi kinh tế sau đại dịch, tôi cho rằng, giai đoạn này kinh tế vừa là phục hồi nhưng cũng tạo tiền đề để nền kinh tế số phát triển một cách bứt tốc trong những giai đoạn sau. Tôi cho rằng, không phải ngẫu nhiên mà kinh tế số là một phần trong chương trình phục hồi phát triển kinh tế Việt Nam giai đoạn năm nay và năm sau. Trong đó, đổi mới sáng tạo là một phần động lực để nền kinh tế số phát triển. Nếu nhìn dưới góc độ hỗ trợ cho quá trình phục hồi kinh tế, ta thấy, bên "cung" đang làm thay đổi và tạo tiền đề cho phát triển. Chúng ta nói về nông nghiệp thông minh, quản trị thông minh, độ linh hoạt trong thích ứng với đối tác và thị trường, đặc biệt là trong sản xuất nông nghiệp, công nghiệp, dịch vụ. Như vậy, nền tảng số đã làm cho quá trình sản xuất, kinh doanh được thông minh hóa, công tác quản trị cũng thông minh hơn và tạo ra nhiều mô hình kinh doanh mới. Hay nói cách khác, nếu nhìn các lĩnh vực sản xuất thì bên cạnh sự sáng tạo, các mô hình kinh doanh mới, thì nền tảng số được áp dụng vào những ngành nghề khác nhau để tạo nên hiệu suất, hiệu quả tốt hơn.

Xét về giá trị gia tăng, năng suất, thái độ, nền tảng số ở Việt Nam đã phản ứng nhanh nhạy với thị trường. Tôi thấy rất rõ việc quản trị rủi ro, bên "cầu" chính là chất xúc tác không chỉ đối với tiêu dùng thông minh mà còn giảm bớt các tác động tiêu cực của đại dịch Covid-19. Dù là ngành hàng thiết yếu hay những ngành hàng khác, việc đầu tư cho nền tảng số có tác dụng rất lớn đến sự tồn tại và phát triển. Nhờ thương mại điện tử mà rất nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ, với sự hướng dẫn của Bộ Công thương, họ có thể đứng trên vai những người khổng lồ như Amazon... Như vậy, cả tiêu dùng, đầu tư, thương mại… được thông minh hóa quá trình sản xuất kinh doanh, tạo ra hiệu quả lớn trong quản trị cũng như tiếp cận thị trường khách hàng tốt hơn.

Đặc sắc nhất của nền kinh tế số chính là tính chất sáng tạo, điều này sẽ tạo ra nhiều nền kinh tế mới, trong đó có nền kinh tế chia sẻ, mặt khác cũng tạo ra những vị trí việc làm mới. Nền tảng số tác động mạnh tới thị trường, từ thực tiễn thay đổi thì chính sách, pháp luật liên quan cũng có sự điều chỉnh liên quan đến con người, đến đổi mới, sáng tạo, đến công nghệ, đến những vấn đề về quyền con người. Sự phát triển của nền tảng số chịu tác động rất lớn từ các chính sách của nhà nước, đặc biệt là thể chế.

Khái niệm kinh tế nền tảng số mặc dù còn ở giai đoạn ban đầu nhưng chúng ta có thể hiểu, kinh tế số chính là một công cụ hay một dịch vụ cho mọi người và các nền tảng trí tuệ nhân tạo tương tác với nhau theo các chiều cạnh khác nhau. Tương tác ấy không nhất thiết là kinh doanh mà có thể là trao đổi dịch vụ công.

Kinh tế số còn được hiểu rộng hơn là các hoạt động kinh tế được nền tảng số thúc đẩy theo hướng hiệu quả hơn, tốt đẹp. Để phát triển, chúng ta cần nguồn nhân lực có kỹ năng, cần hạ tầng tốt, cần vai trò của những người đứng đầu về tư duy, đặc biệt quan trọng là thể chế…Cùng với đó, những ông chủ của nền tảng số phải có hiểu biết rất rộng, và những nguồn lực khác xung quanh để tạo ra hiệu ứng lan tỏa.

Các dữ liệu trên nền tảng số liên quan đến các vấn đề về an ninh quốc phòng, văn hóa, tập tục, quyền riêng tư của cá nhân ở các nước khác nhau. Ngoài ra, liên quan đến tất cả những chiều cạnh của kinh doanh, với các mô hình kinh doanh mới như mô hình kinh tế nền tảng số.

(20/04/2022 16:15)

MC Đinh Thu

Thưa ông Lê Trọng Tuấn, sau khi đã được thấy những đánh giá từ cơ quan quản lý, từ chuyên gia nghiên cứu, cũng như cộng đồng doanh nghiệp, chúng tôi rất muốn lắng nghe câu chuyện được kể từ chính các doanh nghiệp nền tảng. Trong đại dịch vừa qua, các doanh nghiệp nền tảng số đã gặp phải những khó khăn, thách thức gì, và đã đối mặt như thế nào?

Ông Lê Trọng Tuấn, Giám đốc kinh doanh Novaon Tech, Đại diện Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam (VECOM):
Giám đốc kinh doanh Novaon Tech, Đại diện Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam (VECOM) Lê Trọng Tuấn chia sẻ tại tọa đàm

Trong đại dịch Covid- 19 vừa qua, đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ, thường cơ bản là yếu, dễ bị tổn thương. Tuy nhiên, nhìn chung họ chuyển đổi và thích nghi rất nhanh. Còn những doanh nghiệp lớn lại gặp những bài toán khác, tương đối là chậm và ưu tiên cho việc giữ doanh nghiệp "sống" bằng cách tối ưu chi phí, vận hành, cắt giảm nhân sự;… sau đó mới đến cơ cấu lại nguồn doanh thu của mình. Ví dụ như Sony, Samsung, LG đều mở gian hàng trên Lazada, Tiki và đẩy mạnh việc bán hàng online, họ cơ cấu lại nguồn doanh thu dẫn đến cơ cấu lại quy trình vận hành, cách làm việc… Do vậy bài toán họ gặp phải sẽ khác. Đối với Novaon là đơn vị cung cấp nền tảng, sẽ linh hoạt để phục vụ khách hàng khác nhau. Với những doanh vừa và nhỏ, Novaon sẽ phải cung cấp đầy đủ bộ công cụ marketting, công cụ vận hành, quản lý kho, chăm sóc khách hàng, quản lý thông tin khách hàng,… để những doanh nghiệp vừa và nhỏ có sự cạnh tranh cao hơn.

Với những doanh nghiệp lớn, Novaon cũng tư vấn lại về việc vận hành, chuyển đổi số triệt để, thay vì bị hoàn cảnh ép buộc mà phải áp dụng công nghệ. Novaon sẽ linh hoạt cung cấp các giải pháp khác nhau cho các khách hàng khác nhau trong Covid và sau Covid. Đặc biệt là sau Covid sẽ là thời gian phục hồi và phục hồi rất nhanh; những doanh nghiệp còn hoạt động và còn có lãi sau khoảng thời gian vừa rồi có sức bật lớn khi thả ra họ sẽ bung rất mạnh thì Novaon cũng đồng hành, cung cấp các công cụ tư vấn cho các doanh nghiệp. Bản thân Novaon cũng là một doanh nghiệp nên cũng gặp vài khó khăn, vì những khách hàng của Novaon cũng là doanh nghiệp nên Novaon cũng phải tối ưu, đặc biệt là đơn vị làm chuyển đổi số thì tối ưu lại càng triệt để hơn. Bây giờ nhân viên Novaon có thể làm việc 100% online, các công cụ hỗ trợ hết. Thì vừa có khó khăn, cũng vừa là cơ hội để doanh nghiệp chuyển mình thành doanh nghiệp kiểu mới. Do vậy khó khăn cũng là cơ hội.

Câu chuyện chuyển đổi số không phải chỉ đơn giản là dùng sản phẩm và công cụ gì, mà trong giải pháp lâu dài thì công cụ chỉ chiếm 30%, còn 70% đến từ ý chí lãnh đạo, việc thay đổi quy trình làm việc, cách làm việc,… đó là lúc Novaon đồng hành với doanh nghiệp để tư vấn.

(20/04/2022 16:34)

MC Đinh Thu

Vậy, tiếp nối những nỗ lực trong thời gian vừa qua, các doanh nghiệp nền tảng số có những dự định gì trong thời gian tới, khi nền kinh tế trong giai đoạn phục hồi? Trong quá trình này, doanh nghiệp và hiệp hội có đề xuất gì đối với các cơ quan quản lý để thực hiện hiệu quả, thuận lợi kế hoạch này?

Ông Lê Trọng Tuấn, Giám đốc kinh doanh Novaon Tech, Đại diện Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam (VECOM):

Novaon Tech cung cấp nền tảng, chuyển đổi số nhưng sẽ tập trung chuyển đổi số cho những doanh nghiệp xuất hiện trên nền tảng của mình nhiều hơn. Novaon cũng mong muốn các cơ quan quản lý tạo điều kiện nhiều hơn để những đơn vị cung cấp giải pháp, cung cấp nền tảng, cung cấp chuyển đổi số có thể tiếp cận được với doanh nghiệp và ngược lại doanh nghiệp tiếp cận được với những đơn vị như Novaon. Hiện nay Novaon và VECOM cũng đã đồng tổ chức được một số hội thảo chuyển đổi số ở các tỉnh như Bắc Giang, Thái Nguyên và sắp tới sẽ tiếp tục tổ chức ở một số các tỉnh phía Bắc như Nam Định hoặc Hải Phòng. Phía bên Novaon mong muốn được hỗ trợ về truyền thông, chi tiết hơn, cụ thể hơn để tạo sự kết nối tốt hơn thì lúc đó cả việc cung cấp giải pháp và doanh nghiệp đều có lợi.

(20/04/2022 17:16)

MC Đinh Thu

Phần III: Làm thế nào để phát huy tối đa vai trò của nền tảng số 

(20/04/2022 17:18)

MC Đinh Thu

Kính thưa TS Vũ Tiến Lộc, trong quá trình tham gia Viện TFGI, chắc hẳn ông đã có cơ hội làm việc, tiếp xúc với các chuyên gia tới từ các quốc gia khác trong khu vực. Hiện nay, quan điểm, chủ trương của các quốc gia khác đối với kinh tế nền tảng nói chung và các nền tảng số là như thế nào? Ông có thể chia sẻ thêm về các giải pháp mà các nước bạn đang triển khai để thúc đẩy kinh tế nền tảng và kinh tế số hay không?

TS. Vũ Tiến Lộc, Ủy viên Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, Chủ tịch Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC), Nguyên Chủ tịch Phòng Thương mại và CNVN (VCCI), Thành viên Ban cố vấn Viện nghiên cứu Tech for Good (TFGI):

Đây là câu hỏi khó, cần có những nghiên cứu rất sâu sắc và cụ thể, và cần phải làm nhanh để không bị mất cơ hội. Chúng ta biết rằng, kinh tế Việt Nam về cơ bản là kinh tế tuyến tính. Cần phải phát triển kinh tế tuần hoàn, kinh tế chia sẻ, kinh tế số, cần phải làm song song cùng một lúc. Nền tảng chính là phương tiện giúp chúng ta triển khai đồng thời nền kinh tế "3 trong 1" đó. Có thể nói, gần như toàn bộ hệ thống pháp lý của Việt Nam phục vụ quản lý nhà nước đối với kinh tế truyền thống. Bởi vậy, khi thay đổi phương thức hoạt động của nền kinh tế chắc chắn kéo theo thay đổi hành lang pháp lý, trong đó có những thay đổi gần như đảo ngược. Ví dụ như, kinh tế tuyến tính xem rác là chất thải bỏ đi, còn tốn tiền để xử lý, còn nền kinh tế tuần hoàn thì xem rác là nguồn tài nguyên cho một quy trình sản xuất mới. Vậy là chính sách về xử lý môi trường phải thay đổi. 

Hiện nay vướng mắc lớn nhất là trong quá trình chuyển đổi số và ứng dụng nền tảng số là sự xuất hiện của các cơ chế tự động thông minh trong quy trình sản xuất, từ quan hệ khách hàng đến văn hóa doanh nghiệp, chế độ, chính sách đối với người lao động... trong đó có những hoạt động chưa có luật hướng dẫn. Thực tế, trong thời gian qua, Chính phủ các nước như Singapore, Malaysia... đã có nhiều sáng kiến để hỗ trợ cho chuyển đổi số phát triển. Đối với Việt Nam, trong thời gian qua Chính phủ cũng đã có chương trình hỗ trợ thúc đẩy các doanh nghiệp trong chuyển đổi số. Tuy vậy, nhìn chung các hỗ trợ còn hạn chế, đặc biệt là trong hỗ trợ kinh doanh, vì vậy cần được nghiên cứu cụ thể và tiến hành dài hơi và bài bản hơn.

Tôi nghĩ rằng các mô hình cụ thể cần được nhân rộng. Bởi thực tế các nhà khoa học sẵn sàng đưa ra các nền tảng số để các doanh nghiệp tiếp cận, nhưng không phải bằng mua bán mà bằng đầu tư.

(20/04/2022 17:22)

MC Đinh Thu

Là Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, cũng như theo các cơ chế chính sách liên quan kinh tế, tài chính lâu năm, ông Nguyễn Hải Nam có những ý kiến và gợi ý gì về các chính sách của Quốc hội, cơ chế của Chính phủ để có thể triển khai hỗ trợ sự phát triển của kinh tế nền tảng và các nền tảng số trong quá trình khôi phục kinh tế, cũng như về dài hạn?

Ông Nguyễn Hải Nam, Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội:
Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Nguyễn Hải Nam chia sẻ tại toạ đàm

Từ năm 2007-2008, lúc đang công tác tại Bộ Tài chính, tôi đã cùng các đồng nghiệp trực tiếp soạn thảo Nghị định 27/2007/NĐ-CP về giao dịch điện tử trong hoạt động tài chính, và sau đó là Thông tư 50/2010/TT-BTC hướng dẫn về giao dịch điện tử. Đây là lĩnh vực mới nhưng rất may là Thông tư 50 đã tồn tại được 10 năm.

Về khung hệ thống pháp lý, đến nay đã có Nghị quyết 52-NQ/TW ngày 27.9.2019 của Bộ Chính trị về một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, Chính phủ có Nghị định 38/2018/NĐ-CP quy định về đầu tư cho doanh nghiệp nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo và Nghị định 31/2021/NĐ-CP về ưu đãi đầu tư nền kinh tế số, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII xác định năm 2025 hướng tới nền kinh tế số chiếm 20% GDP.

Nhìn chung, nền kinh tế số tại Việt Nam đã có những kết quả khả quan như Việt Nam đứng thứ 22/60 quốc gia, tăng trưởng tăng 16% so với năm 2020, quy mô kinh tế số đạt 5,2% GDP, tăng trưởng hàng năm 18-25%.Đây là những kết quả rất đáng khích lệ.

Kinh tế số gắn với nền tảng số, phải tạo ra giá trị gia tăng, giảm chi phí xã hội, đó là xu hướng bắt buộc không thể dừng lại. Mới đây, Quốc hội thông qua gói hỗ trợ lớn nhất lịch sử, ngân sách chi tối đa 240.000 tỉ đồng, trong đó dành một khoản lớn dành cho kinh tế xanh, kinh tế số triển khai tại các bộ ngành cụ thể. Ủy ban Kinh tế cũng được giao thẩm tra dự án Luật Kinh doanh bảo hiểm để trình Quốc hội trong tháng 5 tới đây. Luật Kinh doanh bảo hiểm có riêng một chương thúc đẩy công nghệ thông tin, chuyển đổi số các ngành kinh doanh bảo hiểm.

Bức tranh kinh tế số cần hoàn thiện khung pháp lý, sớm có chiến lược tổng thể quốc gia về kinh tế số; quy định về bảo vệ dữ liệu cá nhân, an toàn an ninh mạng. Tôi cho rằng, cần có bộ chỉ tiêu chi tiết đo lường chuyển đổi số cấp quốc gia để có thể đo lường quy mô kinh tế số đang ở đâu. Một điểm hạn chế nữa là dữ liệu cá nhân vẫn phân tán, cần sự đồng bộ, tập trung hóa dữ liệu để tăng hiệu quả. Việt Nam, Trung Quốc và Ấn độ có thế mạnh toán học nhưng khi triển khai ứng dụng khoa học công nghệ thì cần bổ sung nguồn nhân lực. Nhiều công ty phần mềm, nhất là trong lĩnh vực ngân hàng thiếu chuyên gia giỏi về công nghệ.

Về đề xuất, kiến nghị, tôi cho rằng, cần phát triển khung pháp lý về các sản phẩm mới, mô hình kinh tế mới và có khung pháp lý về chia sẻ dữ liệu, tập trung hóa dữ liệu để tăng hiệu quả. Đặc biệt, cần hoàn thiện khung pháp lý giải quyết tranh chấp trong kinh doanh thương mại điện tử như Grab, Uber về giao thông vận tải. Các khung pháp lý cần bảo đảm trật tự quốc phòng an ninh trên khung gian mạng theo các chuẩn mực quốc tế và cam kết quốc tế. Ngoài ra cần các chiến lược quy hoạch tầm quốc gia về chuyển đổi số và kinh tế số.

Trong kinh tế số mạnh nhất là ngân hàng số, ngân hàng điện tử, thương mại điện tử là "nét son" của ngành kinh tế số của Việt Nam hiện nay.

(20/04/2022 17:25)

MC Đinh Thu

Thưa bà Bà Lại Việt Anh, Phó Cục Trưởng Cục Thương mại Điện tử và Kinh tế số, Bộ Công Thương (iDEA), từ góc độ quản lý chính sách, Cục thương mại điện tử và Kinh tế số của Bộ Công Thương, Bà có ý kiến thế nào về những gợi ý của ông Nam và của Hiệp hội TMĐT ở phần trên? Trong thời gian tới, Chính phủ cũng như Công Thương có dự định triển khai những phương án gì để khuyến khích, hỗ trợ, quản lý các nền tảng số nói riêng và kinh tế nền tảng nói chung?

Bà Lại Việt Anh, Phó Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, Bộ Công thương (IDEA) :

Bộ Công thương đã tiến hành xây dựng 2 Nghị định và nhiều Thông tư hướng dẫn về những giao dịch điện tử. Bên cạnh đó, Bộ công thương đã xây dựng kế hoạch tổng thể. Tuy nhiên, nguồn vốn ngân sách hỗ trợ không thể trực tiếp hỗ trợ cho doanh nghiệp như ở một số nước. Để hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi số, có thể phối hợp với các địa phương có các hiệp hội tổ chức một số các hoạt động, đồng thời tuyên truyền nâng cao nhận thức, đào tạo kỹ năng, chương trình hỗ trợ xây dựng thương hiệu.

Còn về phía các doanh nghiệp họ đang cần phải có thể chế. Bởi lẽ, trong 2 năm dịch Covid-19 vừa rồi, các doanh nghiệp muốn triển khai các dịch vụ để kết nối cung cầu, lưu thông hàng hóa để đến tay người tiêu dùng nhưng gặp rất nhiều vướng mắc. Nếu thể chế được khởi thông sẽ có tác dụng cho doanh nghiệp hơn rất nhiều so với những hình thức hỗ trợ tài chính. Thương mại điện tử đã có cơ chế hỗ trợ triển khai hơn 15 năm và đã có những tác dụng, đồng hành cùng với doanh nghiệp từ thời điểm sơ khai đến bây giờ, thương mại điện tử đã rất phổ biến.

Cũng có nhiều quan điểm cho rằng luật không theo kịp sự phát triển của thực tiễn, nhất là trong lĩnh vực công nghệ phát triển cực kỳ nhanh. Do đó, chúng ta không thể tham vọng đi song hành được mà chỉ có thể theo sau. Thế nhưng, chúng ta có thể quan sát và xác định được vấn đề để điều chỉnh cho phù hợp và không bị chồng chéo, dù xác định được phạm vi của các tầng luật như thế nào cũng là một vấn đề nan giải.

Bên cạnh đó, vấn đề dữ liệu là vấn đề mấu chốt và cần phải điều chỉnh của kinh tế số. Hiện nay, Luật Bảo vệ người tiêu dùng đã được Bộ Công thương xây dựng và trình Chính phủ xem xét. Lãnh đạo Bộ rất quan tâm đến vấn đề bảo vệ người tiêu dùng trong giao dịch trên môi trường điện tử.

Quan hệ giữ các chủ thể cũng như trong từng lĩnh viẹc cần được điều chỉnh bởi công nghệ số là mô hình hóa trong môi trường số. Những quan hệ xã hội của từng lĩnh vực nên được điều chỉnh theo luật chuyên ngành.

ĐBND