4 vai trò quan trọng của báo chí thời đại số

“Cẩm nang báo chí trực tuyến” của Paul Bradshaw được biết đến trên toàn cầu như là một hướng dẫn quan trọng cho thế giới biến đổi không ngừng của báo chí kỹ thuật số đương đại. Cuốn cẩm nang đã chỉ ra nhiều khả năng nghiên cứu, viết và kể chuyện mà các nhà báo có thể được nhận thông qua các công nghệ mới. Paul Bradshaw đã trình bày sự hòa trộn hấp dẫn giữa chuyên môn công nghệ với hướng dẫn thực hành trong thế giới thực, để minh họa cách mà những người được đào tạo và làm nghề báo có thể cải thiện việc khai triển, trình bày, cũng như khả năng đưa bài viết của mình vươn ra toàn cầu thông qua các công nghệ dựa trên web.

“Thật là một thời đại thú vị. Đây là thời của sự sáng tạo và thay đổi vô biên, thời mà các nhà báo trẻ (và nhiều người lớn tuổi hơn) có được cơ hội độc nhất để thử nghiệm những điều mới mẻ, để học hỏi, phát triển nhanh chóng và đổi mới trong một hình thức kể chuyện hoàn toàn mới” - Paul Bradshaw viết.

Trong thế kỷ qua, hàng nghìn công việc truyền thống của ngành đã biến mất, nhưng cùng với đó, hàng nghìn vai trò chưa từng tồn tại lại được tạo ra, từ đội ngũ video và đơn vị dữ liệu cho đến quản lý truyền thông mạng xã hội và quản trị cộng đồng. Nhìn bề ngoài tổ chức có thể vẫn như cũ, nhưng bên trong đã khác hoàn toàn so với một thập kỷ trước: ưu tiên cho web và di động, đa phương tiện và đa nền tảng, hướng dữ liệu và hiểu mã, hội tụ về kỹ thuật trong khi phân tách về thương mại.

Và trong thời đại của báo chí trực tuyến, khi mà ai cũng có thể trực tiếp xuất bản, thông tin vừa miễn phí vừa dồi dào, Paul Bradshaw đã chỉ ra bốn vai trò của báo chí ngày càng được coi trọng. Đầu tiên, cho người không có tiếng nói được có tiếng nói. Với lượng thông tin phong phú như hiện nay, việc bỏ qua những người không có khả năng hay điều kiện đăng tải câu chuyện của mình lên mạng cũng dễ hơn. Thực tế là đã có hẳn thuật ngữ cho xu hướng này - nodocentrism, với ý nghĩa như Ulises Mejias mô tả: “Nếu thứ gì đó có sẵn trên mạng, nó được coi là một phần của thực tế, nhưng nếu không, nó có thể cũng không tồn tại” (Mejias, 2010, trang 612). Báo chí trên di động, được đề cập đến trong Chương 6, giúp nhà báo bước ra thế giới thực và số hóa các câu chuyện tồn tại ở đó một cách dàng dễ hơn bao giờ hết. Trong một thế giới kết nối mạng, không có lý do gì để nhà báo phải bị buộc chân ở bàn giấy.

Thứ hai, khiến thứ bị ẩn có thể được thấy. Không phải thứ gì trực tuyến cũng dễ tìm. Có những phần trên web bị rơi vào “điểm mù” của công cụ tìm kiếm, những câu chuyện nằm rải rác trên hàng trăm trang, hoặc chỉ được chú ý đến khi được thu thập kết hợp lại từ nhiều nguồn. Nhà báo là những người có khả năng rọi sáng vào những góc này, giúp người khác dễ dàng đào sâu thêm về chúng. Báo chí dữ liệu và tính tương tác giờ đây giúp ta dễ dàng xác định các vấn đề chạm đến cộng đồng hơn, và cá nhân hóa trải nghiệm của một người dùng để làm nổi bật thêm cái chạm ấy.

Thứ ba, kết nối các cộng đồng. Các thuật toán của công cụ tìm kiếm và truyền thông mạng xã hội giúp việc tìm kiếm thông tin nhằm củng cố thiên kiến riêng của chúng ta (còn gọi là “thiên kiến xác nhận”) trở nên dễ hơn bao giờ hết. Nhà báo luôn phải đóng vai trò trung gian, chuyển tải thông điệp giữa những người thực thi quyền lực với những người phải tuân theo quyền lực ấy, hoặc đưa tin về những xu hướng và đổi mới cho những người cần được biết về chúng. Điều này được công nhận trong vai trò ngày càng lớn của quản lý cộng đồng, và video và audio, những thứ có thể giúp chúng ta đến gần hơn với các cộng đồng khác biệt. Nếu có nguy cơ các cộng đồng trở nên ngày càng cô lập hơn trong “bong bóng lọc” riêng thì nhà báo phải nhớ vai trò của mình là đứng ngoài các bong bóng ấy - và soi vào chúng.

Thứ tư, tập trung vào xác minh và vạch trần. Sự tuyên truyền, trò lừa, “tin giả” ngày càng sinh sôi nhiều là một trong những thách thức của thời đại. Áp lực phải phản ứng và báo cáo trong thời gian thực rất dễ khiến ta vô tình tiếp tay truyền bá chúng. Nhưng việc kiểm tra và vạch trần chúng không hề khó, nếu không nói là ngày càng dễ dàng. Một số kỹ thuật chính để làm việc này sẽ được nêu trong Chương 3 và 6 của “Cẩm nang báo chí trực tuyến”.

“Tôi hy vọng cuốn sách này sẽ cung cấp được những công cụ, kỹ thuật và cảm hứng cần thiết để bạn phát triển trong tư cách một nhà báo trực tuyến. Đây là thời của bạn, với những thách thức và cơ hội cho bạn đương đầu và tận dụng tối đa. Hãy tận hưởng, chúc bạn may mắn”, Paul Bradshaw viết.