Nhiều vướng mắc về pháp lý của ngành ngân hàng liên quan đến xử lý nợ xấu và tài sản bảo đảm của các tổ chức tín dụng (TCTD) kéo dài nhiều năm qua đã được tháo gỡ. Tuy nhiên, sự bùng phát của dịch Covid-19 sẽ ảnh hưởng tới kết quả cơ cấu lại gắn với xử lý nợ xấu toàn ngành giai đoạn 2016 - 2020. Đó là khẳng định của Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Kim Anh tại Diễn đàn toàn cảnh ngân hàng năm 2020 với chủ đề “Tái cơ cấu, xử lý nợ xấu: Kết quả và khuyến nghị chính sách” do Thời báo Kinh tế Sài Gòn tổ chức ngày 30.9.
Khuôn khổ pháp lý đã hoàn thiện
Phát biểu tại Diễn đàn Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Kim Anh nhận định, Nghị quyết 42/2017/QH14 ngày 21.6.2017 của Quốc hội về thí điểm xử lý nợ xấu của các TCTD có giá trị rất quan trọng, tạo cơ chế đồng bộ, thống nhất, hiệu quả và khả thi nhằm bảo đảm quyền của chủ nợ trong xử lý nợ xấu. Qua đó, tạo điều kiện thuận lợi cho các TCTD phát huy tốt vai trò kênh dẫn vốn chủ đạo, đáp ứng nhu cầu vốn cho hoạt động sản xuất, kinh doanh của nền kinh tế.
Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Kim Anh phát biểu tại Diễn đàn
Sau 3 năm triển khai Nghị quyết 42 và Quyết định 1058/QĐ-TTg ngày 19.7.2017 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án Cơ cấu lại hệ thống các TCTD gắn với xử lý nợ xấu giai đoạn 2016 - 2020 hai văn bản đã tạo ra những dấu ấn rõ nét, tích cực, trong công tác xử lý nợ xấu và cơ cấu lại các TCTD gắn với mục tiêu phát triển ngành ngân hàng trong thời kỳ mới. Mặt khác, qua đó cũng thể hiện định hướng chính sách đúng đắn của Quốc hội và Chính phủ, tạo niềm tin với hệ thống TCTD nói riêng và của cả xã hội nói chung, ông Nguyễn Kim Anh khẳng định.
Nhất trí với ý kiến đó, tại Diễn đàn các chuyên gia cũng đánh giá, cùng với công tác kiện toàn cơ chế, chính sách, hệ thống khôn khổ pháp lý về tiền tệ và hoạt động ngân hàng, kết hợp với việc nâng cao năng lực tài chính, đánh giá, kiểm soát rủi ro, triển khai những bài học kinh nghiệm thực tế đã giúp ngành ngân hàng có những bước tiến rõ rệt. Điều này khiến việc xử lý nợ xấu nói riêng và công tác ngân hàng nói chung ngày càng hoàn thiện, minh bạch, bảo đảm sự ổn định, an toàn của thị trường tiền tệ.
Các chuyên gia cho rằng, công tác xử lý nợ xấu nói riêng và công tác ngân hàng nói chung ngày càng minh bạch, bảo đảm sự ổn định, an toàn của thị trường tiền tệ
Các ý kiến cũng chỉ ra rằng, để có được những kết quả như hiện nay Ngân hàng Nhà nước đã chủ động phối hợp với các bộ, ngành, UBND tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và các cơ quan liên quan rà soát để tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc, bất cập còn tồn tại. Tích cực giải quyết những xung đột pháp lý giữa những văn bản pháp quy ngành ngân hàng với hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật khác. Bên cạnh đó, Ngân hàng Nhà nước cũng ban hành văn bản hướng dẫn, cụ thể hoá các giải pháp nâng cao tính khả thi, sự đồng thuận và hiệu quả trong hoạt động thực tiễn của ngành.
Đánh giá về kết quả cơ cấu lại hệ thống TCTD gắn với xử lý nợ xấu Phó Chánh Thanh tra, Cơ quan Thanh tra giám sát ngân hàng, Ngân hàng Nhà nước Trần Đăng Phi cho biết, đến nay khuôn khổ pháp lý về tiền tệ, ngân hàng và cử lý nợ xấu được hoàn thiện phù hợp với chuẩn mực quốc tế và thực tiễn tại Việt Nam. Sự ổn định an toàn, an toàn của hệ thống TCTD được giữ vững. Quy mô, năng lực lực tài chính, quản trị, điều hành liên tục được được nâng cao, mở rộng. Chất lượng tín dụng được cải thiện, tỷ lệ nợ xấu giảm dần qua các năm nhờ việc triển khai đồng bộ các biện pháp kiểm soát, phòng ngừa nợ xấu mới phát sinh… Tỷ lệ nợ xấu nội bảng đã giảm dần xuống dưới 2%. Cụ thể, tỷ lệ nợ xấu nội bảng cuối năm 2016 là 2,46%; cuối năm 2017 là 1,99%; cuối năm 2018 1,91% và đến cuối năm 2019 giảm xuống còn 1,63%. Số nợ xấu xác định theo Nghị quyết 42 tính đến cuối tháng 7.2020 là 6,92 nghìn tỷ đồng/tháng, cao hơn 3,94 nghìn tỷ đồng/tháng được xử lý năm 2012 - 2017.
Phó Chánh Thanh tra, Cơ quan Thanh tra giám sát ngân hàng, Ngân hàng Nhà nước Trần Đăng Phi
“Theo số liệu của Ngân hàng Nhà nước, số khách hàng trả nợ chiếm 40,8% xử lý nợ xấu nội bảng, cao hơn nhiều giai đoạn 2012-2017. Đây là dấu hiệu tích cực cho thấy Nghị quyết 42 đã và đang phát huy hiệu quả, góp phần tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc và đẩy mạnh công tác xử lý nợ xấu của hệ thống các TCTD. Ngoài ra, tình trạng sở hữu, đầu tư chéo trong hệ thống các TCTD đã được xử lý khá triệt để. Các cổ đông/nhóm cổ đông lớn, thao túng, chi phối ngân hàng về cơ bảo được kiểm soát. Kỷ cương thị trường tiền tệ và lĩnh vực ngân hàng được chấn chỉnh, bảo đảm an ninh tài chính - tiền tệ”, ông Trần Đăng Phi thông tin thêm.
Trở ngại do dịch Covid-19
Đánh giá cao những kết quả đã đạt được, tại Diễn đàn các chuyên gia cũng bày tỏ sự lo lắng về khó khăn, trở ngại có thể gặp phải đối với việc bảo đảm an toàn hoạt động ngân hàng cũng như kết quả cơ cấu lại gắn với xử lý nợ xấu toàn ngành.
Thực tế, những năm qua ngành ngân hàng đã có nhiều giải pháp hiệu quả hỗ trợ người dân và doanh nghiệp, đặc biệt là các giải pháp cơ cấu lại thời hạn trả nợ, giữ nguyên nhóm nợ để vượt qua khó khăn theo Thông tư 01/2020/TT-NHNN. Tuy nhiên, do tác động của dịch bệnh dẫn đến việc doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc trả nợ ngân hàng nên nợ xấu thời gian tới sẽ tăng lên và ngành ngân hàng cần có giải pháp ứng phó với tình hình nợ xấu "hậu" Covid-19.
Toàn cảnh diễn đàn
Đánh giá về những diễn biến tác động đến vấn đề xử lý nợ xấu "hậu" Covid-19, Chuyên gia kinh tế trưởng Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) TS. Cấn Văn Lực cho rằng, nếu xảy ra làn sóng dịch Covid-19 thứ ba ở diện rộng, kinh tế thế giới khó có thể sẽ phục hồi nhanh chóng. Do đó, có thể ngành ngân hàng vẫn phải đối mặt với nhiều tác động xấu của dịch Covid-19. Trong đó, có thể kể đến việc “sức cầu” yếu đi và niềm tin của khách hàng bị “bào mòn”, tăng trưởng tín dụng thấp. Thêm vào đó, việc xử lý nợ xấu cũng gặp khó khăn hơn, do chất lượng tài sản bị giảm, nợ xấu tăng, theo dự báo nợ xấu nội bảng có thể lên đến 3% cuối năm 2020 và 4% trong năm 2021… Do ảnh hưởng của dịch Covid-19 khiến ngân hàng số và thanh toán không tiền mặt tăng nhanh (trong 6 tháng đầu năm 2020 mobile banking tăng trưởng 180%). Ngoài ra, hành vi, nhu cầu đầu tư, tiêu dùng của khách hàng cũng thay đổi. Họ cần các thiết kế, sản phẩm và dịch vụ phù hợp hơn.
Ông Lực cũng chỉ ra, các tác động khác có thể kể đến do dịch Covid-19 bao gồm việc thay đổi hạn mức tín dụng, mô hình lượng hóa rủi ro; thay đổi kênh phân phối (kênh số/điện tử tăng nhanh); hoạt động kinh doanh có thể bị gián đoạn nếu không có phương án dự phòng; thị trường chứng khoán biến động, giá cổ phiếu ngân hàng giảm…
Chuyên gia kinh tế trưởng Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) TS. Cấn Văn Lực
Bên cạnh đó các chuyên gia cũng cho rằng, về cơ bản Nghị quyết 42 của Quốc hội đã mang lại những hiệu quả rõ rệt… Tuy nhiên, Nghị quyết 42 mới chỉ mang tính chất thí điểm, có hiệu lực 5 năm kể từ ngày 15.9.2017. Do đó, sau thời điểm Nghị quyết 42 hết hiệu lực, nếu không có văn bản thay thế có thể làm quá trình xử lý tài sản bảo đảm bị kéo dài. Điều này cũng tạo tâm lý nghi ngại về khả năng xử lý các khoản nợ đã mua để thu hồi vốn cho nhà đầu tư mua, bán nợ xấu. Song song với đó, hiện nay việc xử lý thu hồi nợ, thu giữ tài sản bảo đảm của một số TCTD còn gặp một số khó khăn trong trường hợp tài sản bị kê biên, liên quan đến vụ án kéo dài…
Để khắc phục thực trạng trên Phó Thống đốc Nguyễn Kim Anh cho biết, thời gian tới sẽ tăng lên và ngành ngân hàng cần có giải pháp ứng phó với tình hình nợ xấu "hậu" Covid-19. Đặc biệt, trong bối cảnh hiện nay các ngân hàng cần tăng cường phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành, địa phương để thực hiện tốt các hoạt động của ngành như xử lý nợ xấu, cơ cấu lại hệ thống ngân hàng, nâng cao năng lực cạnh tranh của các TCTD… Ngoài ra, cần sự chung tay của toàn xã hội để bảo đảm an ninh tài chính - tiền tệ, an sinh xã hội.
